Onze keizerin

Gravin Margaretha. Het paneeltje vermeldt haar titel 'Imperatricx' (Eerste Kamer, Den Haag).

Gravin Margaretha. Het paneeltje vermeldt haar titel ‘Imperatricx’ (Eerste Kamer, Den Haag).

Graaf Willem II was tevens Rooms Koning en had Keizer van het Heilige Roomse Rijk kunnen worden als hij niet zo stom was geweest nog eerst even de West-Friezen te willen knechten. Dat liep verkeerd af: de graaf zakte bij Hoogwoud met zijn paard door het ijs en de aanstormende Friezen sloegen hem de hersens in, al dan niet na hem gevangen genomen te hebben. Hadden we toch bijna een Hollandse graaf als keizer op de Duitse troon gehad! Bij alle mijmeringen over wat er dan had kunnen gebeuren vergeten we bijna dat ooit een gravin van Holland het tot Keizerin van het Heilige Roomse Rijk heeft geschopt. Zij deed het dus nog een tikje beter dan Willem. Haar naam? Margaretha van Henegouwen (1311-1356).

Zoals haar naam al aangeeft, was Margaretha van oorsprong geen Hollandse. Het Hollandse gravenhuis was na de dood van graaf Jan I, zoon van de vermoorde Floris V, in 1299 uitgestorven. Een opvolger werd gevonden in het graafschap Henegouwen. Graaf Jan van Avesnes (gestorven in 1257) was namelijk getrouwd met Aleid van Holland, een dochter van de Hollandse graaf Floris IV en dus een zuster van graaf Willem II. Uit het huwelijk werden diverse kinderen geboden, onder wie een tweede Jan, die vanaf 1280 graaf van Henegouwen was. In 1299 werd hij, als kleinzoon van Floris IV, tevens graaf van Holland en dat zou hij blijven tot 1304. Jan II werd opgevolgd door zijn zoon Willem III (1304-1337), die weer werd opgevolgd door diens zoon Willem IV (1337-1345). Margaretha was een zuster van de laatste Willem. Ze kreeg in het Franstalige Henegouwen een grotendeels Franse opvoeding en zou waarschijnlijk nooit ook maar een voet in Holland hebben gezet als haar broer niet in 1345 was gesneuveld tijdens een mislukte veldtocht tegen de Friezen. Omdat Willem geen kinderen had, werd zij de nieuwe gravin in zowel Henegouwen als Holland.

Gravin Margaretha, opnieuw met de titel (dit keer correct gespeld) 'Imperatrix' (Vosmeer, Michiel Principes Hollandiae et Zelandiae, Domini Frisiae. Cum genuinis ipsorum iconibus ...', Antwerpen, 1578).

Gravin Margaretha, opnieuw met de titel (dit keer correct gespeld) ‘Imperatrix’ (Vosmeer, Michiel Principes Hollandiae et Zelandiae, Domini Frisiae. Cum genuinis ipsorum iconibus …’, Antwerpen, 1578).

Margaretha mocht zich toen al enige tijd keizerin noemen. Ze was in 1324 op slechts dertienjarige leeftijd in het huwelijk getreden met Lodewijk van Wittelsbach, de hertog van Beieren. Deze Lodewijk de Beier was bijna dertig jaar ouder dan zijn jeugdige bruid en voor hem was het al zijn tweede huwelijk. In 1314 was Lodewijk door een deel van keurvorsten tot Rooms koning gekozen, maar een ander deel accepteerde deze keuze niet en koos een tegenkoning, Frederik de Schone. Dat was binnen het Duitse Rijk een ongelukkige, maar geenszins ongebruikelijke gang van zaken. Graaf Willem II was aanvankelijk ook een tegenkoning geweest en hij had moeten strijden om daadwerkelijk gezag te verwerven. In 1324 zat Lodewijk de Beier stevig genoeg in het zadel om als goede partij gezien te worden, en de graaf van Holland, op dat moment Willem III, stond bekend als een slimme huwelijksmakelaar. Zo zou Margaretha’s zuster Filippa in 1328 trouwen met de Engelse koning Edward III, en Margaretha zelf werd dus aan Lodewijk gekoppeld.

In 1327, trok Lodewijk met de inmiddels zestienjarige Margaretha naar Rome om zich tot Keizer van het Heilige Roomse Rijk te laten kronen. Normaal gesproken zou de kroning moeten worden verricht door de paus, maar die bevond zich op dat moment al bijna twintig jaar in Avignon. De paus op dat moment, Johannes XXII (1316-1334) was bovendien een vijand van Lodewijk, dus op hem hoefde de potentiële keizer niet te rekenen. Gelukkig voor Lodewijk bleek een Romeinse edelman genaamd Giovanni ‘Sciarra’ Colonna, ‘Kapitein van het Romeinse Volk’, bereid de kroning te verrichten. Op 17 januari 1328 vond deze plaats in de Sint Pieter. Margaretha was een heuse keizerin geworden. Erg lang bleven Lodewijk en Margaretha vervolgens niet in Rome. Lodewijk had maar een klein legertje bij zich, eigenlijk niet meer dan een flinke lijfwacht, en spoedde zich al snel terug richting Duitsland toen een leger van de koning van Napels Rome naderde. De door Lodewijk benoemde en persoonlijk gekroonde tegenpaus Nicolaas V vluchtte schielijk met hem mee.

Wapen van de Beierse graven van Holland.

Wapen van de Beierse graven van Holland.

Zeventien jaar later sneuvelde Margaretha’s woeste broer Willem tegen de Friezen. Hoewel er andere partijen aasden op het graafschap Holland (onder wie de Engelse koning), had Margaretha de beste papieren, al was het alleen maar omdat haar man Lodewijk als Duits keizer formeel de leenheer van het graafschap was. Keizerin Margaretha werd dus gravin van Holland. Heel succesvol was ze helaas niet. Lodewijk de Beier stierf in 1347. Margaretha kreeg vervolgens al snel ruzie met haar zoon Willem V, en die ruzie zou uitmonden in de bekende Hoekse en Kabeljauwse twisten. Margaretha deed in 1354 afstand van de titel van gravin ten faveure van haar zoon en trok zich terug op haar kasteel in Henegouwen. In 1356 stierf ze te Le Quesnoy. Ze werd bijgezet in een prachtig praalgraf in Valenciennes. Dat heeft helaas de Franse Revolutie niet overleefd, maar het was ongetwijfeld formidabel, een keizerin waardig. Want dat was Margaretha – met enige mitsen en maren – toch maar mooi: ‘onze’ keizerin.

3 Comments:

  1. Pingback:Milan: San Gottardo in Corte – Corvinus

  2. Pingback:De strijd om het Binnenhof: Jacoba van Beieren – – Corvinus –

  3. Pingback:Verona: Santa Anastasia – – Corvinus –

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.