Arezzo: Santa Maria della Pieve

De Santa Maria della Pieve.

De Santa Maria della Pieve is een kerk in het centrum van Arezzo, grenzend aan de beroemde Piazza Grande en niet ver van de Duomo. De vorm van het gebouw is wat merkwaardig (de kerk staat feitelijk scheef, zoals deze plattegrond duidelijk laat zien) en de gevel ervan is nog merkwaardiger. Een pieve is een plattelandskerk met een doopvont, en de naam van de kerk suggereert dat deze zich ooit op het platteland bevond. Wellicht heeft dit ermee te maken dat het centrum van Arezzo in de Oudheid en vroege Middeleeuwen verder naar het zuiden lag, te weten op de Colle del Pionta. De beroemde zestiende-eeuwse schilder en architect Giorgio Vasari (1511-1574) en zijn vrouw Nicolosa liggen in de Santa Maria begraven.

Exterieur

Laten we de kerk eens nader bekijken. Er kan geen twijfel over bestaan dat ze oud is. De eerste kerk die op deze plek stond, wordt al vermeld in documenten uit 1008, dus dit gebouw verrees waarschijnlijk ergens in het eerste millennium. De huidige kerk werd echter in de twaalfde eeuw gebouwd. De opmerkelijke Romaanse gevel werd ongeveer een eeuw later toegevoegd. Deze heeft vier niveaus. Op de begane grond zien we drie ingangen, vijf bogen (waarvan er twee blind zijn) en diverse zuilen. De eerste tot en met de derde verdieping bestaan uit galerijen waarvan het aantal bogen en zuilen met iedere verdieping toeneemt. Helemaal bovenin treffen we geen bogen aan, maar een architraaf. De zuilen zijn allemaal verschillend. Merk op dat de zestiende zuil van links op de bovenste verdieping feitelijk een kariatide is, een zuil gebeeldhouwd in de vorm van een vrouw. Hoewel de gevel zeker interessant te noemen is, is deze ook nogal verweerd.

Gevel van de kerk.

Decoraties bij de hoofdingang: de maanden oktober, november en december.

Decoraties bij de hoofdingang: de maanden maart, februari en januari (met Janus Bifrons).

In 1330 werd een klokkentoren aan de kerk toegevoegd. Deze kwam bekend te staan als de Toren van de Honderd Gaten (cento buchi in het Italiaans). De naam verwijst naar de vele vensters met zogenaamde montants in de toren. Het loont de moeite om eens om de kerk heen te lopen en haar van achteren te bewonderen (zie de afbeelding hierboven). De apsis van de Santa Maria della Pieve biedt nog meer bogen, blinde bogen en zuilen. Deze apsis en het naburige Palazzo della Fraternità dei Laici vormen de westzijde van de grote Piazza Grande. De Fraternità dei Laici is een genootschap van lekenbroeders dat in 1262 werd gesticht met als doel de armen en zieken te helpen.

The Piazza Grande.

De Piazza Grande geniet bekendheid vanwege haar antiekmarkt. Hier vindt ook de jaarlijkse Giostra del Saracino plaats, een steekspel met wortels in de Middeleeuwen (ook al is wel een beetje sprake van een reinvented tradition). De noordzijde van het plein wordt gevormd door een loggia die in 1573 werd gebouwd door Vasari en die werd betaald door de Fraternità. Hier, in de Via Giorgio Vasari, troffen we een restaurant aan dat Osteria Mest heet. Voor Nederlanders is dat natuurlijk een wat aparte naam, maar het restaurant heeft een uitstekende reputatie en werd door onze reisgidsen warm aanbevolen. Helaas zat het die middag al helemaal vol.

Oost- en zuidzijde van de Piazza Grande.

Interieur

Interieur van de kerk.

Het interieur van de kerk is erg eenvoudig. Decoraties ontbreken vrijwel geheel. Zoals bij zoveel andere Italiaanse kerken het geval is, is ook het uiterlijk van deze kerk door de eeuwen heen sterk gewijzigd. In de zestiende, zeventiende en achttiende eeuw werden diverse veranderingen doorgevoerd. In de negentiende eeuw werden alle Baroktoevoegingen weer verwijderd, waarop de Santa Maria haar oorspronkelijke Romaanse uitstraling terugkreeg.

Giorgio Vasari, geboren in Arezzo, had de leiding over de renovatie van de zestiende eeuw. Na zijn dood in 1574 werd Vasari in een van de kapellen van de kerk begraven. Tijdens een renovatie in 1865 werden zijn beenderen en die van andere belangrijke Aretijnen verzameld in kisten van kastanjehout en begraven in een ruimte in het midden van het schip. Tegenwoordig markeert een marmeren plaat de plek waar deze ruimte werd gegraven en de kisten werden geplaatst. [ik heb dit overigens niet zelf vast kunnen stellen, want ik wist aanvankelijk niet dat Vasari en zijn vrouw in deze kerk waren begraven. Ik baseer me op dit artikel. Het verhaal klinkt zeker plausibel en op de foto die in deze bijdrage is opgenomen is in het schip van de kerk inderdaad een dekplaat zichtbaar]

Doopvont.

Binnen in de kerk treffen we het voorwerp aan dat van deze kerk een pieve maakt: een zeshoekig doopvont met voorstellingen uit het leven van Johannes de Doper. Het wordt toegeschreven aan Giovanni di Agostino (ca. 1310-1348?), de man die ook verantwoordelijk zou zijn voor de kapel van Ciuccio Tarlati in de Duomo. Het doopvont werd gemaakt in de jaren 1330. De reliëfs erop zijn niet bepaald in goede staat, en dan druk ik me nog mild uit. Ze zien er vreselijk verweerd uit, net als de gevel van de kerk.

Het topstuk in de Santa Maria della Pieve is het altaarstuk, een veelluik uit 1320 geschilderd door de Siënese kunstenaar Pietro Lorenzetti (ca. 1280-1348). Pietro’s jongere broer Ambrogio Lorenzetti was eveneens een bekende schilder. Beiden lijken in 1348 gestorven te zijn, het jaar waarin de builenpest de bevolking van veel Toscaanse steden uitdunde. Men neemt aan dat de broers allebei het slachtoffer van deze Zwarte Dood werden, want van hen zijn geen werken van na 1348 bekend.

Het altaarstuk in de Santa Maria della Pieve staat bekend als het Tarlati-veelluik. Het is vernoemd naar bisschop Guido Tarlati (1312-1327), de man die het laat maken. Helaas bleek het originele veelluik te zijn weggehaald om gerestaureerd te worden toen ik de kerk in juni 2016 bezocht. Het was vervangen door een kopie van karton. Gelukkig was de restauratie bij mijn tweede bezoek in april 2023 afgerond. Het veelluik bestaat uit vele panelen, waarvan de vijf grootste in het midden de Madonna met Kind tonen, geflankeerd door – van links naar rechts – Sint Donatus (beschermheilige van Arezzo), Johannes de Evangelist, Johannes de Doper en Mattheüs de Evangelist.

Tarlati-veelluik.

Bijgewerkt 31 juli 2023.

 

4 Comments:

  1. Pingback:Siena: San Francesco – – Corvinus –

  2. Pingback:Siena: De Duomo – – Corvinus –

  3. Pingback:Montefalco: de fresco’s van Benozzo Gozzoli in de San Francesco – – Corvinus –

  4. Pingback:Arezzo: Sante Flora e Lucilla – – Corvinus –

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.