Milaan: Biblioteca en Pinacoteca Ambrosiana

De Biblioteca Ambrosiana.

De drijvende kracht achter de oprichting van de Pinacoteca Ambrosiana was Federico Borromeo, aartsbisschop van Milaan van 1595 tot aan zijn dood in 1631. Borromeo, een neef van Sint Carlo Borromeo, was een spilfiguur in de beweging van de Contrareformatie. In 1609 stichtte hij de Bibliotheca Ambrosiana, een van de eerste openbare bibliotheken in Europa. Deze was bedoeld voor katholieke geleerden, die hier naartoe konden komen om de informatie te vergaren waarmee het door Europa razende Protestantisme gestopt zou kunnen worden. In 1618 werd een kunstgalerij aan de bibliotheek toegevoegd. Borromeo schonk zijn persoonlijke verzameling schilderijen en tekeningen aan dit museum, dat later door koop en schenking nog meer werken verwierf en vervolgens tentoonstelde. Ten slotte werd, in 1620, de Accademia del Disegno opgericht, die jonge kunstenaars moest scholen in de artistieke tradities van de Contrareformatie.

De Ambrosiana – zoals ik bibliotheek en galerij hierna zal noemen – werd in de negentiende eeuw uitgebreid en nogmaals in 1932, toen de voormalige kerk van San Sepolcro in de bibliotheek en het museum werd opgenomen. Het gebouw werd beschadigd tijdens de Tweede Wereldoorlog en moest daarna gerestaureerd worden. In 1990 werden de deuren in verband met een uitgebreide renovatie gesloten en de Ambrosiana opende ze pas weer in 1997. Tot de topstukken behoort de Codex Atlanticus, een verzameling tekeningen en geschriften van Leonardi da Vinci die meer dan 1.100 pagina’s beslaat. Het museum bezit ook enkele vreemde voorwerpen, zoals een lok van het haar van Lucrezia Borgia en de handschoenen die Napoleon droeg tijdens de Slag bij Waterloo. De Pinacoteca bestaat uit zo’n 24 zalen en mijn reisgids spreekt van “een van de mooiste musea van Milaan”.

De Biblioteca en de voormalige San Sepolcro.

De kunstcollectie van de Ambrosiana is inderdaad indrukwekkend. Iets aan het museum zit me echter flink dwars: het lijkt erop dat de Ambrosiana nog steeds een strikt fotografieverbod in de zalen heeft (foto’s buiten zijn geen probleem). Het maken van foto’s – zonder flits natuurlijk – is tegenwoordig in Italiaanse musea geen probleem meer. Ik mocht zelfs foto’s maken in de Uffizi in Florence, en in andere Milanese musea (de Brera en het Museo Poldi Pezzoli bijvoorbeeld) was het evenmin problematisch. Toen ik echter in de Ambrosiana een paar foto’s had genomen werd ik vriendelijk gevraagd daarmee op te houden. Andere bezoekers werden eveneens gewaarschuwd. Dit betekent helaas dat ik enkele van de topstukken van de Ambrosiana niet heb kunnen fotograferen, bijvoorbeeld Caravaggio’s Fruitmand, Leonardo da Vinci’s Portret van een Muzikant, een Aanbidding der Wijzen van Titiaan of Rafaëls karton voor de Atheense School, die hij later in het Vaticaan zou schilderen.

Mijn website staat geheel in teken van geschiedenis. Ik schrijf over wat ik mijn lezers kan laten zien, en zonder foto’s wordt dat een lastig verhaal. Ik zal me daarom beperken tot drie schilderijen die ik als de hoogtepunten van het museum beschouw. Daarbij zal ik links geven naar websites waar men afbeeldingen van de schilderijen kan vinden.

Binnenplaats van de Pinacoteca.

De Ambrosiana bezit een Aanbidding van het Kind afkomstig uit de studio (bottega) van de zeer productieve Florentijnse schilder Domenico Ghirlandaio (1449-1494). Mijn reisgids spreekt van een “absoluut meesterwerk”. Ten onrechte wat mij betreft. Het schilderij is zeker interessant en de kleuren zijn mooi, maar ik geef toch de voorkeur aan Ghirlandaio’s fresco’s in de Sassetti-kapel in Florence. De Aanbidding van het Kind zou kunnen zijn gebaseerd op het altaarstuk in die kapel, een Aanbidding der Herders. Zowel de os als de ezel zien er nogal hetzelfde uit, net als de voederbak en de guirlande. De compositie van het werk is echter veel minder complex en er zijn ook veel minder details te zien. Een interessant detail is wel de biddende man rechts op de achtergrond. Links komen ruiters aanrijden, vermoedelijk de Drie Wijzen. De paarse stip aan de hemel is de engel van de Annuniciatie. Men vindt een afbeelding van het schilderij hier, maar merk op dat deze in spiegelbeeld is (links is rechts en rechts is links).

Vervolgens komen we bij een Madonna met Kind van Pinturicchio (ca. 1452-1513). “Pinturicchio” (“schildertje”) was natuurlijk niet zijn echte naam: het schildertje uit Perugia kreeg de naam Bernardino di Betto mee. Ik kon niet veel achtergrondinformatie over het schilderstuk vinden, maar het heeft enkele interessante details. De man op de voorgrond met de rode muts in zijn hand is vermoedelijk de man die de opdracht voor het schilderij gaf. Boven de Maagd zien we wolken met de gezichten en vleugels van engelen. Links op de achtergrond schilderde Pinturicchio een stad en de weg ernaartoe. Op de weg levert een man op een paard een gevecht met twee mannen te voet. Het schilderij was wellicht bedoeld voor verering in de privésfeer. Men kan het hier bekijken.

Madonna del Padiglione – Botticelli.

De schilderijen die ik tot nog toe heb besproken zijn allemaal vrij goed, maar mijn persoonlijke favoriet is toch wel een Madonna met Kind van de Florentijnse schilder Sandro Botticelli (ca. 1445-1510). Het staat bekend als de Madonna del Padiglione, de Madonna van het Paviljoen. Het schilderij heeft een eigen pagina op Wikipedia, en aangezien er vele afbeeldingen van dit werk op het Internet lijken te circuleren, zal ik hier de foto publiceren die ik al had genomen voordat een toezichthouder me zei dat dat niet mocht. Dat kan volgens mij wel als fair use worden aangemerkt. Ik verdien geen geld met de publicatie, het plaatje is in een tamelijk lage resolutie en bovendien maak ik ook nog min of meer reclame voor de Ambrosiana. Verder moedig ik iedereen aan het echte werk in Milaan te komen bekijken.

Het schilderij is echt prachtig. We zien een engel het Kind ondersteunen terwijl de Maagd een van haar borsten ontbloot om het te voeden. De twee andere engelen in de voorstelling lijken de tentflappen open te doen zodat de toeschouwer kan zien wat er in het paviljoen gebeurt. Het schilderij werd omstreeks 1493 gemaakt en werd uitgevoerd toen Botticelli al onder invloed stond van de vurige prediker Girolamo Savonarola uit Ferrara. In deze late periode in zijn werk schilderde Botticelli bijna alleen nog maar religieuze voorstellingen en bekommerde hij zich nauwelijks meer om correct gebruik van perspectief. De engelen zijn bijvoorbeeld veel kleiner dan de Maagd, van wie het hoofd ook iets te groot is. Botticelli is hier teruggekeerd naar de vroegere Gotische stijl. Daarin was grootte een aanwijzing voor belang.

2 Comments:

  1. Pingback:Milaan: Museo Poldi Pezzoli – – Corvinus –

  2. Pingback:Florence: Botticelli in de Uffizi – – Corvinus –

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.