Bardolino: San Severo

Kerk van San Severo.

De Romaanse kerk van San Severo staat aan de rand van het centrum van Bardolino. Ze moet niet verward worden met de kerk van San Nicolò e San Severo die in het centrum zelf staat. Die laatste kerk is een neoclassicistisch gedrocht dat u beter kunt overslaan. De San Severo zónder San Nicolò is daarentegen een door en door charmant middeleeuws kerkje met een interessante collectie fresco’s die hoofdzakelijk uit de twaalfde eeuw dateren.

De kerk van San Severo werd in 893 voor het eerst in een document genoemd. In de loop der eeuwen heeft het gebouw nogal wat veranderingen ondergaan. Delen van de centrale apsis en de rechter buitenmuur dateren nog van de vroege Middeleeuwen. Dit zijn de restanten van het oorspronkelijke gebouw, dat aan het einde van de tiende en het begin van de elfde eeuw moet zijn herbouwd. Materiaal dat van deze tijd dateert, vinden we terug in een ander deel van centrale apsis, de rechter apsis, de rechter buitenmuur, de gevel en de klokkentoren. De linker buitenmuur en de linker apsis dateren ten slotte van de twaalfde eeuw. Wie buiten de plattegrond van het kerkje raadpleegt, zal constateren dat er weinig symmetrie in het gebouw te bespeuren valt. Zo staat de gevel schuin en is de linker apsis groter dan de rechter. In later eeuwen werden nog meer wijzigingen aan het gebouw doorgevoerd. De gevel werd in de achttiende eeuw onder handen genomen en de apsissen werden in 1942-1943 compleet herbouwd.

Herbouwde apsissen.

Interieur van de kerk.

De San Severo heeft een eenvoudig interieur. We zien bakstenen zuilen die een middenschip en twee zijbeuken van ongelijke breedte creëren en arcades ondersteunen. De centrale apsis is, afgezien van een crucifix, totaal onversierd. De kerk heeft verder een open crypte, waar echter niets te zien of te doen is. De topattractie in deze kerk zijn de fresco’s op de wanden van het middenschip. Als gezegd dateren ze van de twaalfde eeuw. Ze deden me sterk denken aan de schilderingen in de kerk van San Giovanni a Porta Latina in Rome, die werden gemaakt tijdens het pontificaat van Paus Celestinus III (1191-1198). De fresco’s in de San Severo zijn waarschijnlijk enkele decennia ouder, want geschilderd in de vroege twaalfde eeuw. Op de rechterwand van het middenschip zien we verhalen uit het leven van de Maagd en voorstellingen uit het Bijbelboek Openbaring. De linkerwand heeft voorstellingen over Helena, de moeder van keizer Constantijn, die in Jeruzalem het Ware Kruis vindt.

Tot de voorstellingen uit Openbaringen behoren scènes met monsters en de vierentwintig oudsten die in dit Boek worden genoemd. Nu zijn de kleuren van de fresco’s sterk vervaagd en de teksten nauwelijks nog leesbaar, maar het is gelukkig nog steeds duidelijk wat hier is afgebeeld. Het verhaal van de Kruisvinding door de moeder van Constantijn is bekend: Helena is omstreeks het jaar 326/327 naar het Heilige Land afgereisd om het kruis te vinden waaraan de Heiland werd genageld. Een Jood die weet waar het zich bevindt, wordt in een put gegooid en er pas weer uitgehaald nadat hij heeft onthuld waar het kruis begraven is. Dankzij de informatie die de Jood heeft verstrekt slaagt Helena erin drie kruizen op te graven. Omdat Christus werd gekruisigd tussen twee criminelen, is nu de vraag welk kruis het Zijne is. Het kruis wordt daarom boven het lichaam gehouden van een jongeman die net gestorven is. De man wordt op wonderbaarlijke wijze weer tot leven gewekt en daarmee is bewezen dat dit kruis het Ware Kruis is. Het hele verhaal is nog redelijk goed op de linkerwand te volgen, inclusief de wrede behandeling van de Jood. Zou de vijftiende-eeuwse schilder Piero della Francesca (ca. 1415-1492) de cyclus ooit gezien hebben? Hij verzorgde een soortgelijk werk voor de kerk van San Francesco in Arezzo.

Voorstellingen uit Openbaringen met monsters en de vierentwintig oudsten.

Twaalf van de vierentwintig oudsten.

Jood in een put gegooid.

Het Ware Kruis teruggevonden.

Op de muren van de linker zijbeuk en de linker apsis zijn nog wat andere fresco’s te vinden. Ze zijn niet heel gemakkelijk te dateren, maar werden vermoedelijk voor een deel wel tegelijk met de fresco’s op de wanden van het middenschip geschilderd. Andere schilderingen, bijvoorbeeld een fresco van een onbekende bisschop, zijn mogelijk wat jonger: dertiende of veertiende eeuw. Erg mooi is een fresco van een engel bij de linker apsis. “Particularly expressive and well preserved”, aldus het informatiebord buiten de kerk. Amen to that!

Muurfresco.

Engel en bisschop.