Kreta: Rethymnon

We reden naar Rethymnon, een kleine stad met zo’n 35.000 inwoners. Het was een regenachtige dag in oktober, de herfst naderde met rasse schreden en het was kil en nat. Er was veel verkeer in de stad die dag en we moesten enige tijd rondrijden voordat we onze auto ergens konden parkeren. Het werd uiteindelijk het parkeerterrein van een supermarkt bij het strand. Het strand van Rethymnon is met een lengte van zo’n 7 kilometer erg lang en tevens bijzonder smal. Het was echter evident geen dag voor het strand. Er was een ruwe zee, de wind was koud en veel van de parasols en ligstoelen waren al weggehaald. Clubs sloten hun deuren, toeristen pakten hun koffers. Het toeristenseizoen naderde zijn einde.

Geschiedenis van Rethymnon

Hoewel men in en rondom Rethymnon veel geschiedenis kan vinden, lijkt het erop dat de stad zelf geen grote rol in de geschiedenis van Kreta heeft gespeeld totdat in de dertiende eeuw de Venetianen op het eiland verschenen. Rethymnon heeft een grote haven met jachthaven en een kleine maar charmante Venetiaanse haven. Op een van de pieren staat een vuurtoren. Volgens mijn reisgids dateert deze van de dertiende eeuw, maar dat klopt waarschijnlijk niet. Het gaat eerder om een negentiende-eeuws bouwwerk uit de Ottomaanse periode, hoewel het natuurlijk mogelijk is dat er eerder een Venetiaanse toren op de pier stond. Achter de haven staat een enorm Venetiaans fort – het Fortezza – en dat was onze bestemming.

Op weg naar het fort werden we verrast door zware regenval en moesten we het lokale archeologisch museum binnenrennen om te schuilen. Het museum is zeker een bezoekje waard, maar het verbleekt enigszins vergeleken met het schitterende archeologisch museum van Heraklion. Als u in Heraklion bent geweest en de daar tentoongestelde topstukken van de Minoïsche beschaving hebt gezien, dan zult u bij het zien van de veel kleinere en veel minder indrukwekkende collectie in Rethymnon wellicht wat teleurgesteld zijn. Niettemin heeft het museum een interessante collectie Minoïsche sarcofagen (larnakes). Anders dan bij de beroemdere Agia Triada-sarcofaag in Heraklion het geval is, zijn deze sarcofagen niet gedecoreerd met voorstellingen van mensen. In plaats daarvan zien we dieren – herten en vogels – en abstracte versieringen.

Het museum is niet groot, en na alle vondsten van de Nieuwe Steentijd tot de Romeinse tijd bekeken te hebben, liepen we door naar het Fortezza. De hoofdingang daarvan bevindt zich recht tegenover het museum. Gelukkig was het opgehouden met regenen, maar de lucht zag er nog altijd uit alsof er ieder moment iets kon exploderen. Dat nam niet weg dat het licht werkelijk prachtig was.

Het Fortezza van Rethymnon

Het fort is enorm en domineert de hele stad. Het is gebouwd op een heuvel die bekendstaat als Palaiokastro (‘oud fort’), de akropolis van de oude stad Rithimna. Toen de Oost-Romeinen in 961 Kreta op de Arabieren heroverden, bouwden ze een kleine ommuurde nederzetting op de heuvel. Later begonnen de Venetianen met de bouw van een haven en sterkere verdedigingswerken. Deze waren echter niet sterk genoeg om in 1570 een aanval van de beruchte Turkse piraat Uluç Ali Reis af te stoppen. Deze piraat was overigens eigenlijk een Italiaan genaamd Giovanni Dionigi Galeni. De Venetianen hadden grote moeite om hun uitgestrekte maritieme rijk te verdedigen en boden slechts geringe weerstand aan de Turkse invallers. Aangezien ze piraten waren en geen veroveraars stelden de Turken zich op dat moment tevreden met het verwoesten en plunderen van de stad. Daarna vertrokken ze weer.

De Venetianen besloten daarop dat Rethymnon belangrijk genoeg was om het te herbouwen. De eerste steen van het nieuwe Fortezza werd op 13 september 1573 gelegd. Het project werd geleid door de Italiaanse ingenieur Sforza Pallavicini, die het nieuwe fort in de vorm van een ster bouwde, al zorgde het moeilijke terrein ervoor dat het geen perfect symmetrische ster kon worden. Binnen de muren van het fort, dat een enorm oppervlak bestreek, stonden vele openbare gebouwen die door het Venetiaanse bestuur van de stad gebruikt werden. Daarvan zijn er maar weinig bewaard gebleven, zodat tegenwoordig een nogal lege ruimte resteert. Er waren ooit plannen om de hele stad te verplaatsen naar het terrein binnen de vestingmuren. Het terrein was daarvoor echter te klein, en daarom werden de plannen als onrealistisch terzijde geschoven. In geval van een Turkse aanval kon de bevolking weliswaar schuilen in het Fortezza, maar in vredestijd zou ze gewoon buiten de muren blijven leven.

In 1646 keerden de Turken terug en na een kort beleg namen ze het fort in. Ze voerden geen significante wijzigingen aan het Fortezza door en bleven het gebruiken tot het einde van het Ottomaanse tijdperk op Kreta. De Rooms-Katholieke kerk van Agios Nikolaos werd vervangen door de moskee van Sultan Ibrahim Han, vernoemd naar de sultan die de stad veroverde. De moskee is erg groot en heeft een van de grootste koepels in heel Griekenland. Maar hoe imposant de moskee ook is, het gebouw heeft veel van zijn glans verloren. De minaret is afgebroken en alleen de basis ervan is nog te zien. Het lijkt er tevens op dat alle externe decoraties zijn verdwenen. Het interieur van het gebouw is erg eenvoudig. De mihrab is nog zichtbaar en heeft nog een tekst in het Arabisch, maar is tevens besmeurd met moderne graffiti. Het plafond is bedekt met bruine, beige en witte tegels en ziet er vrij monotoon uit. Volgens de brochure die we ontvingen toen we onze kaartjes kochten, wordt de moskee nu soms gebruikt voor muziekuitvoeringen.

Tot de andere gebouwen op het terrein behoren het Huis van de Raadsleden, de Residentie van de Rector (i.e. de gouverneur van de stad), een kerk gewijd aan Sint Theodoor, een arsenaal en een magazijn voor buskruit. Tijdens de Ottomaanse periode werden er vele woningen binnen de muren van het fort gebouwd. In de jaren 1960 moest worden geconstateerd dat die zeer bouwvallig waren. Ze werden daarom afgebroken, waardoor een open en leeg terrein achterbleef.

Andere bezienswaardigheden in Rethymnon

Tijdens de Turkse bezetting van Kreta bleef de meerderheid van de Kretenzers trouw aan zijn Grieks-Orthodoxe geloof, hetzij openlijk, hetzij in de privésfeer. Rethymnon heeft echter ook altijd een vrij grote islamitische gemeenschap gehad. Dat blijkt alleen al uit de aanwezigheid van verschillende moskeeën. Begin twintigste eeuw verlieten de meeste Turken en andere moslims het eiland als onderdeel van een bevolkingsruil tussen Griekenland en Turkije. De moskeeën worden tegenwoordig dan ook niet meer gebruikt voor religieuze doeleinden.

De moskee van Sultan Ibrahim Han is hierboven al genoemd. De Nerantzés-moskee is een voormalige Venetiaanse kerk die in 1657 tot moskee werd omgevormd. Deze wordt nu als auditorium gebruikt (en was toen ik Rethymnon bezocht zo overwoekerd met graffiti dat ik weigerde een foto te nemen). Verder staat in de buurt van het stadspark de Veli Pasha-moskee, en iets dichter bij de jachthaven de Kara Musa Pasha-moskee, een interessante combinatie van Venetiaanse en Ottomaanse architectuur. Deze moskee leek echter in beroerde staat te verkeren en kon niet bezocht worden. Een van de palmbomen op het terrein deelde in de misère: deze zag er nogal dood uit. Op een bord achter de hekken was te lezen dat men recent aan een renovatie was begonnen met financiële steun van de Europese Unie (ik bezocht de stad in oktober 2014). Hopelijk leidt dit teken van respect voor het culturele erfgoed van de stad ertoe dat de hekken ooit weer open gaan.

Rethymnon heeft ook nog enkele overblijfselen uit de Venetiaanse periode. De zestiende-eeuwse Loggia, in de buurt van de oude Venetiaanse haven, biedt nu onderdak aan de ‘Ministry of Culture Archaeological Receipts Fund and Museum Shop’. De Loggia is een prachtig gebouw en lijkt sterk op een soortgelijk gebouw in Heraklion. Vlakbij staat de zeventiende-eeuwse Rimóndi-fontein. Deze werd vernoemd naar de Venetiaanse rector (gouverneur) van de stad en zorgde ervoor dat de burgers van Rethymnon over vers water konden beschikken. Als u lekker wilt eten in Rethymnon, kunt u restaurant Knossos in de Venetiaanse haven proberen. Een citaat uit de Lonely Planet:

“Nestled next to the Venetian Harbour, Taverna Knossos stands out from its neighbours for superb food and swift, gracious service. It’s been run by the Stavroulaki family for half a century; pop your head in the kitchen and you’ll likely see grandma whipping up dinner. The menu is simple but authentic with excellent fish. Tables are topped with fresh flowers and close together – it’s like dining with family. You’ll find a kids’ menu too.”

Eten en bediening zijn inderdaad uitstekend. Het personeel lijkt bijna iedere Europese taal te spreken en is buitengewoon vriendelijk. De gastheer is echter een beetje gestoord en lijkt sommige klanten af te schrikken met zijn “Miam miam, glou glou, no bla bla!” (een toerist merkte snedig op dat de man zelf vol bla bla zat…). De ene gast zal zijn excentrieke gedrag, zijn liedjes en (nogal beroerde) muziekuitvoeringen op prijs kunnen stellen, maar de ander zal hem vreselijk irritant vinden. Niettemin raad ik restaurant Knossos alleen al vanwege zijn uitstekende vis van harte aan. Ook de locatie aan de waterkant is erg mooi.

Kapel van Georgioupoli

Het kleine stadje Georgioupoli ligt zo’n twintig kilometer ten westen van Rethymnon. Ooit was het een stil vissersdorpje, maar sinds de jaren 1990 is het een belangrijke bestemming voor toeristen. Een opvallende attractie is de leuke kleine kapel van Sint Nicolaas. Deze ligt zo’n 100 meter in zee en kan alleen via een dam bereikt worden. Kijk uit waar u uw voeten neerzet, want de dam kan glad zijn. De kapel staat op een prachtige plek, en men begrijpt direct waarom dit zo’n populaire trouwlocatie is.