Piacenza: San Savino

De San Savino.

Piacenza werd in 218 BCE door de Romeinen gesticht als de Latijnse kolonie Placentia. In de vierde eeuw van onze jaartelling kreeg de stad een christelijke bisschop en aan het einde van deze eeuw werd een zekere Sabinus tot tweede bisschop van Piacenza gewijd. Na zijn dood ergens begin vijfde eeuw werd hij als een heilige vereerd. De Italianen, en zeker de Piacentijnen, kennen hem dan ook als San Savino. Tijdens zijn leven had Sabinus een kerk net buiten de stadsmuren van Piacenza laten bouwen, gewijd aan de twaalf apostelen. Zijn opvolger Maurus liet hem hierin begraven en liet de kerk vervolgens ook aan Sabinus wijden. In de negende en tiende eeuw werd de eerste uitvoering van de San Savino tweemaal verwoest door invallende Magyaren. Met de bouw van de huidige kerk werd begonnen onder bisschop Sigifredo (997-1031). In 1107 werd de kerk gewijd door bisschop Aldo (1096-1118).

Het Romaanse gebouw heeft in de loop der eeuwen vele veranderingen ondergaan. Zo kreeg de kerk in de zeventiende en achttiende eeuw een make-over in de stijl van de Barok en de Rococo. Van de decoraties uit die tijd is maar weinig bewaard gebleven. Begin twintigste eeuw (1902-1903) bepaalde bisschop Giovanni Battista Scalabrini (1876-1905) namelijk dat het oorspronkelijke Romaanse interieur van de San Savino hersteld moest worden. Scalabrini, in 1997 zaligverklaard, bepaalde overigens hetzelfde ten aanzien van de kathedraal van zijn stad. Het Barokke verleden van de kerk wordt dan ook het best vertegenwoordigd door de gevel uit 1721, een ontwerp van de architect Andrea Galluzzi (1689-na 1743). Deze wordt enigszins aan het zicht onttrokken door de bomen van het tegenoverliggende park. Niettemin herkennen we de figuur in de nis helemaal bovenin direct als bisschop Sabinus, de naamgever van de kerk. De bustes boven de dubbele zuilen onderin stellen de vier evangelisten voor.

Interieur van de kerk.

Binnen in de kerk verandert het beeld van het gebouw radicaal. We zien Romaanse rondbogen, veel steen en baksteen, en weinig decoraties. De zuilen die de bogen dragen, zijn voorzien van prachtige Romaanse kapitelen, die naar ik aanneem allemaal origineel zijn. Op de kapiteel waarvan in deze bijdrage een afbeelding is opgenomen zijn twee rammen te zien, zeer gedetailleerd uitgesneden. Zelfs de vacht en de groeven in de horens van de dieren zijn goed zichtbaar. Achter in de kerk, onder het hoogaltaar, worden de overblijfselen van Sint Sabinus bewaard. We vinden hier, in de apsis, ook een mooi houten kruisbeeld uit de twaalfde eeuw. Samen met de hieronder nog te noemen mozaïeken moet dit crucifix tot de oudste elementen van de San Savino worden gerekend. De maker van het fraaie object is overigens niet bekend.

Romaanse kapiteel.

Houten crucifix (12e eeuw).

Op twee plekken in de kerk kunnen we schitterende mozaïeken van begin twaalfde eeuw bewonderen, die vermoedelijk vóór de wijding in 1107 werden gelegd. In de eerste plaats vinden we deze mozaïeken in het koor. Bezoekers die geluk hebben, kunnen het koor betreden en de mozaïeken van dichtbij bekijken. Ze zien dan in het midden Christus die de zon en de maan in zijn handen houdt, omringd door vier mozaïeken waarop onder meer een schaakspel te zien is. Zelf had ik de pech dat het koor afgesloten was. Van opzij zijn de details van de mozaïeken helaas slecht zichtbaar. De laatste twee foto’s op deze website geven een idee van wat er te zien is. Ook via Google Street View kan een blik op het koor worden geworpen.

De overige mozaïeken bevinden zich in de crypte onder het koor. Samen vormen ze een mozaïekvloer waarop tien van de twaalf tekens van de dierenriem te zien zijn. Daarachter, in de buurt van het altaar, zien we nog twee medaillons waarin naar ik aanneem de andere twee tekens te zien zijn, behorende bij januari en februari. De mozaïeken zijn helaas hier en daar beschadigd. Zo zijn er grote stukken van november/schorpioen verdwenen. Op de website waar ik eerder naar linkte, zijn de mozaïeken in gerestaureerde staat te zien. Kennelijk is deze restauratie niet goed bevallen, want toen ik de kerk in augustus 2020 bezocht, waren de lege plekken tussen de mozaïeken weer terug. Dat is spijtig, maar er is nog genoeg moois te zien. Onder de dierenriem kunnen we (een deel van) een olifant, ridders verwikkeld in een steekspel, worstelende en met wapens strijdende mannen en een onbekend dier met een gespikkelde vacht, een hoorn en hoeven zien. De foto’s hieronder geven een goede indruk.

Crypte van de San Savino.

Mozaïekvloer in de crypte.

De sterrenbeelden Ram (boven), Kreeft en Leeuw.

Mozaïekvloer (detail).

Ik zou de San Savino nooit bezocht hebben zonder Evert de Rooij, Emilia-Romagna, p. 17. De website van de gemeente Piacenza en het Italiaanse Wikipedia boden nuttige informatie over de kerk.