Palermo: La Cuba

La Cuba.

Samen met het eerder besproken La Zisa is La Cuba een van de zomerverblijven van de Normandische koningen van Sicilië buiten Palermo. Het paleis werd in 1180 gebouwd door koning Willem II ‘de Goede’ (1166-1189). De naam van het Arabisch-Normandische gebouw heeft natuurlijk niets te maken met het land Cuba en al evenmin met een kubus (het paleis is namelijk rechthoekig). La Cuba is afgeleid van het Arabische qubba, wat ‘koepel’ betekent. Die naam is opvallend, want een koepel heeft het paleis niet, althans niet meer. Mogelijk was dat in het verleden anders, want op reconstructies is La Cuba wel met een imposante Arabische koepel op het dak te zien. Een halve kilometer naar het westen staat een klein gebouwtje dat doorgaans als La Cubula (kleine Cuba) wordt aangeduid. Dit heeft nog wel zijn koepeltje behouden.

La Cuba was gelegen op de koninklijke landgoederen buiten de stad. Het oudere zomerverblijf La Zisa was gebouwd in opdracht van de vader van Willem II, koning Willem I (1154-1166), maar door Willem II zelf afgebouwd. Kennelijk had de jonge koning, die pas twaalf jaar oud was toen hij de troon besteeg, er behoefte aan ook een eigen zomerverblijf te realiseren. Aangenomen wordt dat La Cuba verrees midden in een kunstmatig meer, dat tijdens de warme zomers ook enige verkoeling zal hebben geboden. Dat meer is allang opgedroogd; tegenwoordig staan de restanten van het paleis op een wat troosteloze binnenplaats. De beroemde dichter Boccaccio situeerde in de veertiende eeuw een van de verhalen van zijn Decamerone nog in het paleis, maar in de eeuwen daarna raakte het in verval. Het terrein werd gebruikt voor een pesthospitaal, een kazerne voor huurlingen en ten slotte voor de stallen van de cavalerie van de Siciliaans-Napolitaanse koningen. Thans is de regio Sicilië eigenaar van het terrein en de gebouwen.

Model van La Cuba in het kunstmatige meer.

Het paleis op de binnenplaats.

Interieur van La Cuba.

Bezoekers aan La Cuba betreden na het kopen van een kaartje eerst een expositieruimte waarin onder meer een model van het paleis te zien is. Dit model toont wel het kunstmatige meer, maar geen koepel. Hier is kennelijk gekozen voor de alternatieve interpretatie van een paleis met open binnenplaats. Het interessantste voorwerp in de ruimte is de in de negentiende eeuw teruggevonden Arabische inscriptie die aan de gevel van het paleis was bevestigd (foto hier). Verantwoordelijk voor de vondst was de beroemde Arabist en historicus Michele Amari (1806-1889). De inscriptie noemde expliciet ‘Willem II, christelijke koning’, zodat er geen misverstand meer kon zijn over de identiteit van de stichter van het paleis. Het gebruik van het Arabische (Koefische) schrift voor de inscriptie behoeft geen verbazing te wekken. Al sinds de verovering door de moslims in 831 was Palermo cultureel een Arabische stad. De verovering door de Normandiërs in 1072 veranderde daar weinig in, en ook meer dan honderd jaar later was de Arabische cultuur en architectuur nog steeds prominent aanwezig in de stad.

In zijn hoogtijdagen moet het paleis van La Cuba prachtig zijn geweest. Tegenwoordig ziet het er, mede vanwege de mistroostige omgeving, toch een beetje zielig uit, en persoonlijk vond ik het paleis van La Zisa mooier en indrukwekkender. Aan de buitenkant van La Cuba vallen vooral de grote blinde spitsbogen op, waarin weer kleinere blinde vensters zijn aangebracht. Via een trap kunnen bezoekers het gebouw binnengaan, waarna ze er op een loopbrug doorheen kunnen wandelen. Kunst is volledig afwezig, op de mooie muqarnas na, de Arabische gewelven die de vorm hebben van een honingraat.

Muqarnas.

Bronnen

• Capitool reisgids Sicilië (2019), p. 78;
• John Julius Norwich, The Kingdom in the Sun, p. 354;
• Palazzo della Cuba – Wikipedia