Palermo: Oratorio di San Lorenzo

Oratorio di San Lorenzo.

Het zestiende-eeuwse oratorium van Sint Laurentius staat naast de middeleeuwse kerk van San Francesco d’Assisi en is er nauw mee verbonden. Het gebouw was namelijk sinds 1569 de plaats van samenkomst van de Compagnia di San Francesco, een lekenbroederschap die veel kooplieden uit Genua onder zijn leden had. De broederschap richtte zich onder meer op het verzorgen van de begrafenissen van de armen in dit deel van Palermo. Het oratorium had niet alleen een religieuze, maar ook een sociale functie. Dat het aan Sint Laurentius is gewijd, houdt verband met het feit het oratorium is gebouwd op de plek waar voorheen een aan deze beroemde heilige gewijde kerk stond.

Tijdens een aardbeving in 1823 raakte het plafond van het gebouw zwaar beschadigd, met als gevolg dat de plafondfresco’s uit 1706-1708 verloren zijn gegaan. Ze waren van de hand van Giacinto Calandrucci (1646-1707) en zijn vermoedelijk na diens dood voltooid door zijn minder bekende broer Domenico. Een werk dat ook niet meer in het oratorium te bewonderen is, is het schilderij van de Geboorte van Christus met Sint Franciscus en Sint Laurentius van de grote schilder Caravaggio (1571-1610). Dit werk uit 1609 werd in de nacht van 17 op 18 oktober 1969 gestolen en is sindsdien spoorloos. Het is heel goed mogelijk dat het niet meer bestaat. Volgens de Maffia-spijtoptant Gaspare Spatuzza werd het doek na de diefstal door Maffiosi in een stal bewaard. Daar werd het schilderij aangevreten door varkens en ratten, waarna de Maffiosi het verbrandden. Of dit verhaal nu geloofd moet worden of niet, in 2015 werd een kopie van de Caravaggio gemaakt die thans het oratorium verfraait.

Oratorio di San Lorenzo.

Vloer van het oratorium.

Het oratorium heeft mooie houten koorbanken uit de eerste helft van de achttiende eeuw en een fraaie marmeren vloer uit 1716 door Francesco Camalino en Alojsio Mira. Op deze vloer zien we een afbeelding van een ijzeren rooster. Volgens de overlevering stierf Laurentius in het jaar 258 op zo’n rooster de marteldood in Rome, waarna hij werd begraven in de catacomben van de Campo Verano. De Romeinse autoriteiten hadden, daartoe aangespoord door een edict van keizer Valerianus, eerst de bisschop van Rome, Sixtus, samen met zes van zijn diakens onthoofd. Vier dagen later werd Laurentius, die ook een diaken was, eveneens terechtgesteld nadat hij had geweigerd de autoriteiten te vertellen waar de rijkdommen van de Kerk verborgen waren. Het ligt voor de hand dat ook Laurentius met het zwaard werd onthoofd, de gebruikelijke straf voor Romeinse burgers. De traditie houdt het echter liever op een gruwelijke dood op een ijzeren rooster en het oratorium van Sint Laurentius houdt aan deze traditie vast.

Marteldood van Sint Laurentius.

Laurentius deelt de rijkdommen van de Kerk aan de armen uit.

Het oratorium werd tussen 1699 en 1706 gedecoreerd met prachtig stucwerk van de hand van Giacomo Serpotta (1656-1732), misschien wel de grootste beeldhouwer die Sicilië ooit heeft voortgebracht. Zijn mooiste decoratie in het gebouw is de grote voorstelling tegen de binnengevel waarin de marteldood van de heilige wordt uitgebeeld. Een vrijwel naakte Laurentius wordt door een beul op het rooster getrokken terwijl een knecht het vuur onder hem opstookt. De man met de baard en het bedekte hoofd naast het rooster is mogelijk een Romeinse magistraat of heidense priester die het doodsvonnis uitspreekt. Boven de voorstelling van het martelaarschap zien we de Romeinse keizer op zijn troon de executie gadeslaan. Helemaal bovenin komen putti aanvliegen met de kroon en palmtak van de martelaar.

Serpotta maakte voor de achterwand en de zijmuren tevens een aantal voorstellingen met verhalen uit de levens van Laurentius (links) en Franciscus (rechts). Zo zien we bijvoorbeeld hoe de eerstgenoemde de rijkdommen van de Kerk aan de armen uitdeelt en hoe de laatstgenoemde voor de Sultan van Egypte verschijnt (een gebeurtenis die tijdens de Vijfde Kruistocht zou hebben plaatsgevonden, maar die zeer waarschijnlijk niet historisch is). Maar waar de Sultan nog op zijn troon zit, is Franciscus helaas verdwenen. Spijtig genoeg zijn er ook in de overige voorstellingen hier en daar figuurtjes verdwenen, kennelijk het gevolg van verwaarlozing van het oratorium in de twintigste eeuw. Gelukkig is deze verwaarlozing een halt toegeroepen met een restauratie die in 2003 werd afgerond. De tien beelden tussen de verhalen over Laurentius en Franciscus, vijf aan elke kant, stellen verschillende deugden voor.