Sassoferrato (deel 1): de kerk van San Francesco

San Francesco.

Dat in augustus veel Italianen met vakantie zijn, merkten we goed bij ons bezoek aan het charmante Sassoferrato. We konden gemakkelijk een parkeerplaats vinden in het hooggelegen gedeelte van het stadje en wandelden vervolgens door het historische centrum zonder al te veel andere mensen tegen te komen. Zelfs op de Piazza Matteotti, normaal gesproken toch het kloppende hart van Sassoferrato, was het uitgesproken rustig. Die rust had echter ook een keerzijde: veel van de bezienswaardigheden bleken alleen op afspraak geopend te zijn. Gelukkig waren de door ons gewenste bezoeken gemakkelijk te regelen via het plaatselijke VVV, gevestigd in het Palazzo Oliva aan de Piazza Matteotti. Het palazzo dateert van de vijftiende eeuw en werd gebouwd door Alessandro Oliva (1407-1463), een kardinaal die uit Sassoferrato zelf afkomstig was. In het Palazzo Oliva is een kunstmuseum gevestigd, dat we later ook zouden bezoeken. Eerst wilden we echter een rondje langs de kerken van het stadje maken, te beginnen bij de fraaie kerk van San Francesco.

Direct na aankomst in Sassoferrato hadden we al een poging gedaan de San Francesco binnen te komen, maar het gebouw bleek gesloten te zijn. De medewerkster van het VVV kon gelukkig regelen dat een vrijwilliger de deuren voor ons opende. De kerk is de mooiste die Sassoferrato te bieden heeft.[1] Haar geschiedenis gaat terug tot de dertiende eeuw en de San Francesco wordt voor het eerst in 1248 genoemd. Volgens een sterke lokale traditie heeft Sint Franciscus van Assisi, aan wie de kerk natuurlijk is gewijd, haar zelf gesticht, of zou ze in elk geval gebouwd zijn op een plek waar de toekomstige heilige tijdens zijn verblijf in Sassoferrato placht te bidden. Het lichte interieur van de kerk is nogal eclectisch en het resultaat van een grote restauratie in 1989. We zien restanten van fresco’s uit de veertiende en vijftiende eeuw, maar ook schilderijen uit de zestiende en zeventiende eeuw. Een van de oudste voorwerpen in de kerk is een geschilderde crucifix boven het hoogaltaar. Een informatiebord bij de kerk schrijft het toe aan Giuliano da Rimini, een schilder die actief was in de eerste decennia veertiende eeuw. Of deze toeschrijving correct is, durf ik niet te zeggen, maar mijn reisgids houdt het op de ‘school van Rimini’.[2]

Corso Don Giovanni Minzoni, met aan het einde de San Francesco.

Interieur van de kerk.

De fresco’s in de apsis van de kerk zijn nog ouder: ze dateren van het einde van de dertiende eeuw en worden toegeschreven aan een anonieme Gotische schilder. Een aanzienlijk gedeelte van de fresco’s is verloren gegaan, maar we zien nog een mandorla met daarin Christus die zijn zegen geeft. De mandorla wordt vastgehouden door twee engelen, en ook de figuren in de tondi aan de binnenzijde van de boog lijken engelen te zijn (ze hebben allemaal vleugels). In de apsis vinden we aan de rechterzijde de graftombe van Alessandro Vincioli. Hij was in 1327 tot bisschop van Nocera Umbra benoemd en verrichtte vele goede werken toen Italië in 1348 voor het eerste door de Zwarte Dood werd getroffen. De goede bisschop, later zalig verklaard, stierf omstreeks 1363 in Sassoferrato. Hij kreeg een grafmonument in de kerk van San Francesco en de dankbare inwoners van het stadje stelden bij decreet ieder jaar zes pond was beschikbaar voor de kaarsen op zijn graf. Onderdeel van de graftombe is een fresco van een onbekende schilder waarop de bisschop zelf te zien is. Het informatieblad dat ik in de kerk aantrof, suggereert dat Alessandro Vincioli tamelijk corpulent was.

Op de zijmuren treffen we nog andere fresco’s aan, vaak niet in al te beste staat. De meeste lijken van de veertiende eeuw te dateren, een fresco van een tronende Madonna met Kind is wellicht al vijftiende-eeuws. Van de modernere werken is vooral het schilderij met de Besnijdenis van Jezus van Giovanni Francesco Guerrieri (1589-1657) uit Fossombrone de moeite waard. Dat Jezus besneden werd, behoeft geen verbazing te wekken. De Heiland was immers een Jood, die acht dagen na zijn geboorte werd besneden conform de Wet van Mozes (Lucas 2:21). Op het doek van Guerrieri (ca. 1614-1615) zien we de hogepriester met in zijn linkerhand het geslachtsdeel van de jongeling en in zijn rechterhand een mes om de rite te verrichten. Jezus wordt vastgehouden door een bisschop, wat natuurlijk een anachronisme is. Op de voorgrond wordt een bad voor hem klaargemaakt. Al met al een bijzonder werk, waarbij tevens bijzonder is dat het al meer dan vierhonderd jaar in deze kerk hangt.

Fresco’s in de apsis, eind dertiende eeuw.

Restanten van fresco’s, veertiende eeuw.

Madonna met Kind, vijftiende eeuw.

Noten

[1] Het navolgende is grotendeels gebaseerd op de vellen met informatie in de kerk.

[2] Bradt travel guide Umbria & the Marche (2021), p. 246.

One Comment:

  1. Pingback:Sassoferrato (deel 4): Sentinum – – Corvinus –

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.