Palermo: Oratorio del Rosario di Santa Cita

Oratorio del Rosario di Santa Cita.

Palermo kent veel mooie kleine oratoria, maar het Oratorium van de Rozenkrans van Santa Cita is in mijn optiek toch wel het mooiste. Het gebouw, dat er aan de buitenkant weinig aantrekkelijk uitziet, staat naast de voormalige kerk van Santa Cita, waarbij Cita (of Zita) een dertiende eeuw heilige uit Toscane was die uitgroeide tot de schutspatroon van de dienstbodes. Tegenwoordig is de kerk gewijd aan Sint Mamilianus van Palermo, een vijfde-eeuwse bisschop, maar in de naam van het oratorium is de naam van Santa Cita bewaard gebleven. Het oratorium dateert van 1590 en werd gebruikt door de Broederschap van de Rozenkrans van Sint Cita (Compagnia del Rosario di Santa Cita). De lekenbroeders gebruikt het gebouw voor hun religieuze en sociale activiteiten.

Het oratorium van Santa Cita is vooral beroemd vanwege de prachtige stucwerk-decoraties die in de periode 1686-1718 werden gemaakt door Giacomo Serpotta (1656-1732). Serpotta is wellicht de grootste beeldhouwer, c.q. stucwerker die Sicilië ooit heeft voortgebracht. Het bijzondere is dat hij voor zover we weten Sicilië nooit verlaten heeft en dus niet elders indrukken of ervaring heeft opgedaan (zijn vader Gaspare, ook een beeldhouwer, verbleef korte tijd in Rome). Ik kende zijn decoraties in het oratorium al van de eerste aflevering van de geweldige serie Sicily Unpacked, waarin kunsthistoricus Andrew Graham-Dixon en chef-kok Giorgio Locatelli het oratorium bezoeken. Graham-Dixon vertelt in de aflevering ook over het materiaal dat Serpotta voor zijn creaties gebruikte: stucwerk met wat gemalen marmer erdoorheen. Hierdoor hoefde de kunstenaar de voorstellingen die hij maakte niet te laten beschilderen.

Binnengevel met stucwerk van Giacomo Serpotta.

Het meest indrukwekkend zijn de decoraties van de binnengevel van het oratorium. De centrale voorstelling hier is de zeeslag bij Lepanto (thans Nafpaktos in Griekenland) in 1571, die resulteerde in een grote overwinning voor de gecombineerde christelijke vloot op de Turken. We zien hoe tien galeien de strijd met elkaar aangaan. In werkelijkheid waren er meer dan 450 schepen bij de zeeslag betrokken, maar voor zoveel oorlogsmateriaal had Serpotta natuurlijk geen ruimte. Interessant is dat sommige delen van de schepen (vlaggen, achterstevens) en de forten aan de wal met goudkleurige verf beschilderd zijn.

Slag bij Lepanto.

Rondom de voorstelling van de zeeslag bij Lepanto fladderen naakte putti (afbeelding hierboven). Eentje houdt een borstkuras vast, een andere een helm. Boven de slag zit een putto naast een adelaar terwijl aan de andere kant een putto een stuk stof om een leeuw drapeert. Het hele oratorium is werkelijk vergeven van de putti, die allerhande handelingen verrichten. Nog interessanter zijn de jongens die onder de voorstelling van Lepanto te zien zijn. Ze zijn ongetwijfeld gebaseerd op de straatjongens van Palermo uit de tijd van Serpotta, die zelf van eenvoudige komaf was. Naast de jongen aan de rechterzijde ligt een mysterieus voorwerp. Ik dacht aanvankelijk dat het een soort lappenbal was, maar gelet op de bovenkant lijkt het toch wat anders te zijn.

Straatjongen.

Esther.

De overige decoraties van Serpotta hebben betrekking op de Geheimen van de Rozenkrans. Dat is natuurlijk logisch voor een gebouw dat door broeders van de Rozenkrans van Sint Cita werd gebruikt. Gebeurtenissen uit het leven van Jezus Christus behoren tot de blijde, droevige of glorievolle geheimen. Aan de linkerkant zien we vijf blijde geheimen: Annunciatie, Visitatie, Geboorte van Christus, Presentatie in de Tempel en Jezus onder de Schriftgeleerden. Voor de vijf droevige geheimen kijken we naar de rechterwand, waar achtereenvolgens het Gebed in de Tuin, de Geseling, de Kroning met de Doornenkroon, de Gang naar de Calvarieberg en de Kruisiging zijn afgebeeld. Ten slotte zien we tegen de binnengevel de vijf glorievolle geheimen: Wederopstanding, Hemelvaart, Pinksteren (uitstorting van de Heilige Geest), Tenhemelopneming van de Maagd en Kroning van de Maagd.

Serpotta maakte voor het oratorium ook nog beelden van de Bijbelse heldinnen Esther en Judith, die werden geplaatst onder de triomfboog. Ook het altaarstuk in het oratorium is zeer de moeite waard. Het stelt de Madonna van de Rozenkrans (Madonna del Rosario) voor en werd in 1695 geschilderd door de bekende meester Carlo Maratta (1625-1713), die toen al zeventig jaar oud was. Let ten slotte op de mooie vloer waarvoor zwart, wit en rood marmer zijn gebruikt.