Portugal: Padrão dos Descobrimentos

Padrão dos Descobrimentos (foto: cytech from Tokyo, Japan, CC BY 2.0 license).

Belém is een vanuit historisch oogpunt belangrijk deel van Lissabon dat dicht bij de monding van de Taag ligt. De naam Belém betekent ‘Bethlehem’ in het Portugees. Dit gedeelte van Lissabon staat bekend om zijn culturele en historische erfgoed, zoals het beroemde Jerónimos-klooster en de Torre de Belém, een toren die de monding van de rivier bewaakt. Hier in Belém staat ook de Padrão dos Descobrimentos, een modern monument voor Hendrik de Zeevaarder en andere Portugese mannen (en één vrouw) die een grote rol speelden in Portugals tijdperk van de ontdekkingsreizen.

Het monument werd tussen 1958 en 1960 opgericht en werd net op tijd voltooid om de vijfhonderdste sterfdag van Hendrik de Zeevaarder te kunnen gedenken. Hendrik (1394-1460) was de zoon van Koning João I (Johan), de eerste koning uit het Huis van Aviz (zie Portugal: Batalha). Hij diende als Grootmeester van de Orde van Christus, de opvolger van de Portugese tak van de Tempeliers. De Orde van Christus was erg rijk en financierde veel van de maritieme expedities die de Portugezen in de vijftiende eeuw ondernamen (zie Portugal: Tomar). Hoewel Hendrik persoonlijk aan geen enkele expeditie deelnam, moedigde hij de missies zeker aan en verdiende hij daarmee terecht de bijnaam ‘De Zeevaarder’, al werd die hem pas in de negentiende eeuw toegekend.

Het monument werd gebouwd in de vorm van een karveel, een snel zeilschip dat de Portugezen voor hun verkenningstochten gebruikten. Op de boeg van het schip staat een beeld van Hendrik die een schaalmodel van een karveel in zijn hand houdt. Aan beide kanten van het monument staan vervolgens zestien personen. Laten we deze mensen eens nader bekijken.

Aan de oostkant van het monument hebben vooral ontdekkingsreizigers een plek gekregen:

1. Hendrik de Zeevaarder ((1394-1460);
2. Koning Afonso V van Portugal (Alfons V; 1432-1481);
3. Vasco da Gama, ontdekkingsreiziger (1460/69-1524);
4. Afonso Gonçalves Baldaia, ontdekkingsreiziger (ca. 1415-1481);
5. Pedro Álvares Cabral, ontdekkingsreiziger (ca. 1467-1520; zie Portugal: Santarém);
6. Fernão de Magalhães, ontdekkingsreiziger (ca. 1480-1521);
7. Nicolau Coelho, ontdekkingsreiziger (ca. 1460-1502);
8. Gaspar Corte-Real, ontdekkingsreiziger (ca. 1450-after 1501);
9. Martim Afonso de Sousa, ontdekkingsreiziger en gouverneur van India (ca. 1500-1564);
10. João de Barros, geschiedschrijver (1496-1570);
11. Estêvão da Gama, zoon van Vasco da Gama en gouverneur van de Portugese Goudkust (ca. 1505-1576);
12. Bartolomeu Dias, ontdekkingsreiziger (ca. 1450-1500);
13. Diogo Cão, ontdekkingsreiziger (tweede helft 15^e eeuw);
14. António de Abreu, ontdekkingsreiziger (ca. 1480-1514);
15. Afonso de Albuquerque, admiraal, Onderkoning van India, Hertog van Goa (ca. 1453-1515);
16. Franciscus Xaverius, missionaris, medeoprichter van de Jezuïeten (1506-1552);
17. Cristóvão da Gama, soldaat, zoon van Vasco da Gama (ca. 1516-1542).

De westzijde van het monument heeft beelden van:

1. Hendrik de Zeevaarder ((1394-1460);
2. Ferdinand de Heilige Prins, de broer van Hendrik de Zeevaarder die in Marokkaanse gevangenschap stierf (1402-1443);
3. João Gonçalves Zarco, ontdekkingsreiziger (ca. 1390-1471);
4. Pêro de Alenquer, ontdekkingsreiziger (15^e eeuw);
5. Gil Eanes, ontdekkingsreiziger (15^e eeuw);
6. Pedro Nunes, wiskundige (1502-1578);
7. Pêro Escobar, ontdekkingsreiziger (15^e eeuw);
8. Jacome van Majorca, cartograaf (15^e eeuw);
9. Pêro de Covilhã, ontdekkingsreiziger en diplomaat (ca. 1460-na 1526);
10. Gomes Eanes de Zurara, kroniekschrijver (ca. 1410-1474);
11. Nuno Gonçalves, schilder (15^e eeuw);
12. Luís Vaz de Camões, dichter (ca. 1524-1580);
13. Henrique de Coimbra, Franciscaans missionaris (ca. 1465-1532);
14. Gonçalo de Carvalho, Dominicaans missionaris (15^e eeuw);
15. Fernão Mendes Pinto, ontdekkingsreiziger en schrijver (ca. 1509-1583);
16. Philippa van Lancaster, koningin van Portugal, moeder van Hendrik de Zeevaarder (1360-1415);
17. Infante Pedro, Hertog van Coimbra, broer van Hendrik de Zeevaarder (1392-1449);

Grote windroos.

Het monument is 52 meter hoog en u kunt de lift nemen naar het observatieterras op het dak. Vanaf dit terras hebt u een schitterend uitzicht op Belém en het gebied eromheen. In het westen ziet u de monding van de Taag en de Torre de Belém, en in het oosten de beroemde brug de Ponte 25 de Abril en het beeld van Christo Rei, gebaseerd op het beeld van Christus de Verlosser in Rio de Janeiro. In het noorden staat het Jerónimos-klooster, en als u naar beneden kijkt, dan ziet u een windroos met een kaart van de wereld waarop de reizen van de Portugese schepen tijdens het tijdperk van de ontdekkingsreizen zijn weergegeven.

Hoewel het wat overdreven zou zijn de Padrão dos Descobrimentos een controversieel monument te noemen, moet u wel in uw achterhoofd houden dat het werd opgericht tijdens het autoritaire regime van Salazar (1933-1974) en dat het betrekking heeft op een tijd waarin niet alleen werd ontdekt, maar ook veroverd en gekoloniseerd. In zekere zin is de Padrão daarmee, zoals ze in het Duits zeggen, zowel een Denkmal (monument) als een Mahnmal (monument met een waarschuwing). Ook de windroos en wereldkaart hebben een problematisch element. Ze zien er prachtig uit, maar waren in 1960 een geschenk van de regering van Zuid-Afrika. Apartheid was daar toen het officiële beleid.