San Domenico.
Paus Clemens XII (1730-1740) maakte in 1732 van de haven van Ancona een vrijhaven en liet deze haven ook nog eens flink uitbreiden. Verder liet hij een weg aanleggen van Ancona naar Rome. Al deze activiteiten kwamen de economie van Ancona zeer ten goede, en daarom eerden de inwoners van de stad Clemens met een standbeeld op de Piazza del Plebiscito. Het standbeeld is een werk van Agostino Cornacchini (1686-1754). Vanwege het standbeeld wordt het sfeervolle plein ook wel de Piazza del Papa genoemd. Het meest in het oog springende gebouw aan het plein is de kerk van San Domenico, al was het maar vanwege het opvallende contrast tussen het onvoltooide bovenste gedeelte van de gevel en het onderste gedeelte in witte steen uit Istrië. De kerk dateert van de achttiende eeuw en is om drie redenen een bezoekje waard: beelden van Gioacchino Varlè en schilderijen van Titiaan en Guercino.
Geschiedenis
Ancona kende sinds de dertiende eeuw een kerk gewijd aan Sint Dominicus (ca. 1170-1221), stichter van de Orde van de Dominicanen. De oorspronkelijke kerk stond even ten noorden van de huidige en werd in 1769 afgebroken. De nieuwe San Domenico werd in 1763 ontworpen door de Romeinse architect Carlo Marchionni (1702-1786). Het is mij niet helemaal duidelijk geworden wanneer met de bouw van deze nieuwe kerk werd begonnen. Volgens het informatiebordje buiten de kerk was dat in 1765, maar volgens het informatiebordje in de kerk werd pas op 21 november 1771 de eerste steen gelegd. Gelukkig zijn de beide bordjes het wel eens over het jaar waarin de kerk werd voltooid, namelijk in 1788. Op 2 augustus van dat jaar werd de kerk gewijd en op 4 augustus werd het gebouw geopend voor het publiek. 4 augustus was in die dagen de feestdag van Sint Dominicus; tegenwoordig is dat 8 augustus.
Interieur van de kerk.
Helaas was de nieuwe San Domenico geen gelukkig leven beschoren. In 1798 namen de Fransen Ancona in en veranderden de kerk in een kazerne. Een deel van het interieur, waarvan onderdelen nog afkomstig waren uit de oude kerk, ging daarbij verloren. De Franse bezetting was er wellicht mede verantwoordelijk voor dat de gevel nooit werd voltooid, ook niet nadat het gebouw in 1816 weer in gebruik werd genomen als kerk. Tussen 1884 en 1898 diende het klooster naast de kerk als archeologisch museum. De kerk zelf liep aanzienlijke schade op bij een aardbeving in 1930, hetgeen de merkwaardige constructie van gewapend beton in het bovenste gedeelte van de gevel verklaart. Als havenstad ontsnapte Ancona evenmin aan de verwoestingen die de Tweede Wereldoorlog aanrichtte. Bij een bombardement in 1944 raakte de San Domenico beschadigd, maar na restauraties kon de kerk in 1948 weer open, om tussen 1972 en 1978 opnieuw gesloten te zijn wegens aardbevingsschade. Met zo’n trieste geschiedenis was ik al blij het gebouw tijdens mijn bezoek aan Ancona geopend aan te treffen. Weliswaar stond de kapel met de Annunciatie van Guercino in de steigers, maar we konden de kerk verder probleemloos verkennen.
Kunst
Het neoclassicistische interieur van Carlo Marchionni is nogal eentonig, maar de beelden van Dominicaanse heiligen van Gioacchino Varlè (1734-1806) zijn dat gelukkig niet. Varlè maakte in totaal tien beelden, waarvan er twee helaas tijdens de Tweede Wereldoorlog verloren zijn gegaan. Deze beelden – van Thomas Aquinas en Antonino Pierozzi – zijn thans vervangen door moderne kopieën. Van de acht resterende originelen zijn er twee van mannen die strikt genomen geen heiligen zijn. Het betreft de zalige Pedro González (1190-1246), ook bekend als Telmus of Elmo, en de zalige Augustin Kažotić (Agostino Casotti; 1260-1323), die als bisschop van Lucera diende. Het interessantste beeld vond ik dat van Sint Hyacinthus van Polen (1185-1257). Hij is afgebeeld met twee attributen: een groot Mariabeeld in zijn linkerhand en een ciborium met heilige hosties in zijn rechterhand. De attributen slaan op het beleg van Kiev door de Mongolen in 1240. Hyacinthus zou toen de heilige hosties en het loodzware Mariabeeld uit een door hem gesticht klooster hebben gered.
Boven het hoogaltaar hangt een groot doek met daarop de Kruisiging, geschilderd door Titiaan (ca. 1488-1576). Op de voet van het kruis liet de Venetiaanse schilder zijn handtekening achter: Titianvs F(ecit), “Titiaan maakte dit”. De schilder voltooide het werk in 1558. Op het doek herkennen we natuurlijk direct de gekruisigde Christus en de Maagd Maria en Johannes. De knielende figuur die het kruis omhelst, is Sint Dominicus. Bezoekers zien waarschijnlijk direct dat het bovenste gedeelte van het schilderij is ingekort. De Kruisiging hing lange tijd in de oude San Domenico en daarna ook in de nieuwe, maar in 1884 werd het werk overgebracht naar de gemeentelijke pinacoteca, waarvoor het enigszins op maat moest worden gesneden. In 1922 of 1925 – de bronnen zijn niet helemaal eenduidig – keerde de Kruisiging naar de kerk terug, waar het een kleurrijk hoogtepunt is in een verder dominant witte kerk.
Het andere kleurrijke hoogtepunt is de Annunciatie van Guercino (1591-1666), te vinden in de eerste kapel aan de linkerzijde. Als gezegd werd deze kapel op het moment van mijn bezoek gerestaureerd. Voor het bezichtigen van de Annunciatie moesten we ons langs enige steigers wurmen, maar vervolgens hadden we goed zicht op dit schilderij uit 1662. Zelfs het licht in de kapel deed het nog gewoon! De Annunciatie komt uit de voormalige kerk van San Francesco ad Alto en werd pas in 1863 naar de San Domenico verplaatst. Een opmerkelijk weetje is dat de Annunciatie samen met Titiaans Kruisiging in de nacht van 1 op 2 maart 1972 werd gestolen. Op 14 maart werden de beide werken weer gevonden. Precies drie maanden later werd Ancona getroffen door een zware aardbeving, die gelukkig alleen materiële schade aanrichtte, maar er wel voor zorgde dat de kerk voor zes jaar dichtging. Was dit Gods manier om zijn onvrede over de diefstal kenbaar te maken?
Bronnen: Bradt travel guide Umbria & the Marche (2021), p. 226 en informatieborden buiten en in de kerk.
Pingback:Ancona: Museo Archeologico Nazionale delle Marche – – Corvinus –