Fossombrone (deel 1): Forum Sempronii

Restanten van een huis (domus) in Forum Sempronii.

Even buiten de bebouwde kom van Fossombrone liggen de restanten van het stadje waaraan Fossombrone haar naam dankt: de Romeinse kolonie Forum Sempronii.[1] De kolonie werd gesticht aan de Via Flaminia, de belangrijke weg die Rome verbond met de Adriatische kust, en die bij Fanum Fortunae (Fano) afboog richting het noorden en via Pisaurum (Pesaro) naar het eindpunt liep, de Latijnse kolonie Ariminum (Rimini). De aanleg van de Via Flaminia begon in 220 BCE in opdracht van de censor Gaius Flaminius. De stichter van Forum Sempronii was iemand anders, namelijk Gaius Sempronius Gracchus. De stichting was onderdeel van de landhervormingen die de Romeinse volksvergadering op voorstel van zijn broer Tiberius Gracchus in 133 BCE had goedgekeurd. Tiberius zelf, zijn broer Gaius en zijn schoonvader Claudius Pulcher werden benoemd tot leden van een commissie van drie – de triumviri agris iudicandis adsignandis – die toezicht moest houden op het uitwijzen van grootgrondbezitters en de herverdeling van land onder de armen.

Hoewel Tiberius zelf werd vermoord, werden zijn landhervormingen na zijn dood voortgezet. De stichting van Forum Sempronii door Gaius Gracchus kan op ca. 130 BCE worden gedateerd. Dat de kolonie naar de gens Sempronia werd vernoemd, geeft wel aan dat sociale rechtvaardigheid niet de enige factor was die bij de hervormingen een rol speelde. Deze dienden ook om de reputatie van de familie te versterken. De Via Flaminia vormde de decumanus maximus van het nieuwe stadje, de hoofdweg die van west naar oost door Forum Sempronii liep. Groot was het stadje niet, maar archeologisch onderzoek heeft wel de aanwezigheid van een forum, diverse tempels, baden en zelfs een amfitheater aangetoond. Forum Sempronii speelde in de Romeinse geschiedenis verder geen rol van betekenis en werd op een onbekend moment in de vijfde of zesde eeuw verlaten. Een nieuwe nederzetting, het huidige Fossombrone, werd zo’n twee kilometer westelijker gesticht op een heuvel die beter te verdedigen was.

Restanten van een badencomplex in Forum Sempronii.

Straat in Forum Sempronii.

De restanten van Forum Sempronii zijn te bezoeken onder begeleiding van een gids. Wij arriveerden te laat om nog een rondleiding te kunnen boeken, maar konden gelukkig nog wel het een en ander zien door over het hek heen te kijken. De interessantste voorwerpen uit het stadje zijn sowieso naar het archeologisch museum van Fossombrone verplaatst, dat te vinden is in het complex van Corte Alta, het voormalig hertogelijk paleis van het stadje. Naast hoofden van de keizers Caligula (37-41) en Hadrianus (117-138) vinden we hier een prachtig vloermozaïek met een voorstelling van de mythe van Europa en de Stier. Het mozaïek is afkomstig uit een groot domus. Een ander domus op het terrein staat bekend als het ‘huis van de exotische dieren’. Uit dit huis is een muurschildering afkomstig, gemaakt in de tweede helft van de tweede eeuw of het begin van de derde eeuw. Het exotische dier op de schildering heb ik helaas niet kunnen identificeren, en het museum verschaft ook geen verdere informatie. Het aardigste voorwerp in de museumcollectie vond ik zelf een fries uit de eerste eeuw met daarop een voorstelling van een ruiterparade. Helemaal links staat een ruiter in volle wapenrusting, met een maliënkolder, ovaal schild, helm met helmkam en een dolk (pugio) op de heup.

Archeologisch museum van Fossombrone.

Een voorwerp dat niet in het museum aanwezig is, is een kleine bronzen Victoria, de godin van de overwinning. De Victoria werd rond het midden van de tweede eeuw gemaakt en stond mogelijk in het Augusteum van Forum Sempronii, de plek verbonden met de keizercultus. Het werd al in de zeventiende eeuw gevonden en in de achttiende eeuw gekocht door Frederik II van Hessen-Kassel (1720-1785), een Duitse landgraaf die in 1776-1777 door Italië reisde. Wie vandaag de dag de Victoria von Fossombrone bewonderen, moet naar Schloss Wilhelmshöhe in Kassel afreizen, waar het beeldje nu tentoongesteld wordt. In het archeologisch museum van Fossombrone moeten we het doen met een foto aan de muur.

Ruiterparade, eerste eeuw CE.

Noot

[1] Het bijvoeglijk naamwoord van Fossombrone is niet toevallig forsempronese.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.