Waar we nu discussiëren over de voor- en nadelen van robots en nanotechnologie, bestond eind negentiende eeuw ook al aandacht voor de keerzijde van het moderne leven. In minder dan honderd jaar tijd was Nederland ingrijpend veranderd. Machines en industrie hadden welvaart gebracht, steden waren gegroeid, er reden treinen en…
De twaalfde aflevering van de IJzeren Eeuw neemt ons mee naar het noordwestelijkste puntje van de Indonesische archipel. Dat puntje heet Atjeh en het werd en wordt bewoond door een bevolking die al in de dertiende eeuw de Islam had omarmd. Hier werd vanaf 1873 een moeizame, maar door het…
De elfde aflevering van de IJzeren Eeuw is helemaal gewijd aan Abraham Kuyper (1837-1920), de voorvechter van de ‘kleyne luyden’, de grondlegger van de confessionele politiek in Nederland, oprichter van de eerste Nederlandse politieke partij, oprichter van de Vrije Universiteit (VU) en dagblad De Standaard, strijder voor door de overheid…
In de tiende aflevering van de IJzeren Eeuw staan twee geleerden centraal. Aan de ene kant de theoretisch natuurkundige Hendrik Lorentz (1853-1928). Hij won in 1902 de Nobelprijs voor natuurkunde en werd de ‘grand old man’ van zijn vakgebied. Lorentz inspireerde Einstein, die samen met duizenden anderen bij zijn begrafenis…
Aflevering negen van de IJzeren Eeuw besteedt uitgebreid aandacht aan twee ondernemers die Twente hebben opgestuwd in de vaart der volkeren. Het gaat om textielfabrikant Gerrit Jan van Heek (1837-1915) en machinefabrikant Charles Theodorus Stork (1822-1895). Zowel de in Enschede geboren Van Heek als de uit Oldenzaal afkomstige Stork waren…
Weinig grondwetsherzieningen zijn zo belangrijk voor Nederland geweest als die van 1848. Iedereen weet wel dat toen de politieke ministeriële verantwoordelijkheid is ingevoerd, net als de rechten van interpellatie, amendement en enquête voor de Tweede Kamer (de Eerste Kamer kreeg het recht van enquête pas in 1887). De Tweede Kamer…
In de tijd dat ik nog in Amsterdam woonde, liep ik bijna elke dag een stukje door de Sarphatistraat. In het Sarphatipark in dezelfde stad sloeg de vonk tussen mij en mijn wederhelft over. Over Samuel Sarphati (1813-1866), de ‘armenarts’ naar wie zowel de straat als het park zijn vernoemd,…
De haven van Rotterdam behoort nog steeds tot de grootste havens ter wereld. De zesde aflevering van de IJzeren Eeuw maakt echter duidelijk dat het heel goed anders had kunnen lopen met de stad aan de Maas. Amsterdam was de succeshaven van de Gouden Eeuw en Vlissingen had betere verbindingen…
Gedurende het grootste gedeelte van de negentiende eeuw gold het adagium dat vrouwen binnen behoorden te zitten. Zelfs onbegeleid over straat lopen en winkelen werden als ongepast beschouwd. Op straat vertoonden zich namelijk alleen dienstmaagden en prostituees. Eerbare vrouwen zaten thuis en kwamen nauwelijks de deur uit. Dit was een…
De vierde aflevering van de IJzeren Eeuw haalt de buiten Groningen waarschijnlijk niet erg bekende ondernemer Willem Albert Scholten (1819-1892) uit de vergetelheid. Deze domineeszoon uit het Gelderse Loenen begon in 1841/42 in het Groningse Foxhol (nu gemeente Hoogezand-Sappemeer) een fabriekje in aardappelmeel en aardappelmout. Het zou niet bij dat…
De derde aflevering van de IJzeren Eeuw staat in het teken van de maakbaarheid van samenleving en mens. Centraal staan de activiteiten van de visionaire generaal Johannes van den Bosch (1780-1844), die in een groot sociaal experiment de armen van zijn tijd wilde verheffen en zelfstandig wilde maken. Armoede was…
Op 30 november 1813 landde prins Willem Frederik van Oranje-Nassau op het strand van Scheveningen. De prins aanvaardde de soevereiniteit uitsluitend “onder waarborging ener wijze Constitutie”, een Grondwet die er op dat moment nog niet was. Het ontbreken van zo’n document verhinderde de soeverein vorst echter niet alvast voortvarend met…
Waar de zeventiende eeuw voor Nederland een eeuw van goud was, was de negentiende eeuw er een van ijzer. Aan deze IJzeren Eeuw wijdde de NPO in 2015 een serie in dertien delen. In deze serie zien we met elke aflevering een onderdeel van het moderne Nederland ontstaan. Het koningshuis,…
