Kerk van Sant’Alessandro.
De kerk van Sant’Alessandro, gelegen op de kruising van de Via Moretto en de Corso Cavour, werd niet genoemd in onze reisgidsen, maar gelukkig wel op een gratis stadskaart die ons door het plaatselijke VVV was verstrekt. Het was de belofte dat er een werk van de Venetiaanse schilder Jacopo Bellini (vóór 1400-ca. 1470) hing die ons naar de kerk toe lokte. Toen we aankwamen, had zich al een menigte voor de kerk verzameld. Aanvankelijk dachten we dat ze voor een zaterdagse ochtendmis kwamen, maar het bleek om een begrafenis te gaan. Ons bezoek was daardoor kort, maar niettemin de moeite waard.
Geschiedenis
De Sant’Alessandro is van oudsher gewijd aan Sint Alexander van Bergamo, een christelijke soldaat die in de vroege vierde eeuw in Milaan de marteldood zou zijn gestorven. De kerk zelf is bijzonder oud. Volgens de overlevering werd ze al in de eerste helft van de vijfde eeuw gesticht door de toenmalige bisschop van Brescia, Sint Gaudiosus, die omstreeks 445 stierf. Van die vroegchristelijke kerk is echter niets bewaard gebleven. In de vijftiende eeuw werd de Sant’Alessandro grondig verbouwd en rond die tijd namen uit Bologna afkomstige Servieten het beheer van de kerk en het aangrenzende klooster over. Hun toewijding aan de Maagd Maria verklaart waarom de kerk in 1466 mede aan haar werd gewijd.
Interieur van de kerk.
In de zestiende eeuw gaven de Servieten de lokale schilder Lattanzio Gambara (ca. 1530-1574) de opdracht de kerk te verfraaien met een reeks fresco’s. Gambara’s schoonvader Romanino (Girolamo Romani; ca. 1484-1566) had in 1524-1525 al een fraai altaarstuk voor het hoofdaltaar geleverd. Ook de schilder Il Moretto (Alessandro Bonvicino; ca. 1498-1554 of 1564) was in deze kerk actief. Niettemin zullen we in de kerk tevergeefs naar de werken van Gambara, Romanino en Il Moretto zoeken. Dat heeft in wezen twee redenen, die overigens met elkaar samenhangen. In de eerste plaats onderging de Sant’Alessandro in de achttiende eeuw weer een grootscheepse verbouwing, waarbij de werken van Gambara grotendeels verloren gingen. Alleen in de vierde kapel rechts vindt men nog een klein stukje van een fresco van Gambara dat op paneel is overgezet. De tweede reden is chronisch geldgebrek bij de Servieten. Dat noopte hen een deel van hun vaak fraaie kunstwerken te verkopen om de kerk in stand te kunnen houden. Het altaarstuk van Romanino, een vijfluik met de geboorte van Christus en de heiligen Alexander, Hïeronymus, Gaudiosus en Filippo Benizzi (een generaal-overste van de Servieten), kwam uiteindelijk in de National Gallery te Londen terecht. Il Moretto’s schilderij van Sint Rochus en een engel hangt nu in het Museum of Fine Arts in Boedapest.
.jpg){kind=link}
Annunciatie – Jacopo Bellini.
De grootscheepse en kostbare verbouwing van de kerk in de achttiende eeuw was helaas onvermijdelijk. In 1769 was 90.000 kilo buskruit, opgeslagen in een bastion bij de Porta San Nazaro, ontploft. De explosie kostte honderden mensen het leven en liet een deel van Brescia zwaar beschadigd achter. Ook de kerk van Sant’Alessandro liep ernstige schade op. De kerk werd tussen 1785 en 1792 gerestaureerd, en feitelijk herbouwd, door de architect Giovanni Donegani (1753-1813). Aan hem dankt de kerk haar neoklassieke gevel en haar huidige interieur. De gevel werd overigens pas begin twintigste voltooid door de architect Carlo Melchiotti (1839-1917). Oorspronkelijk stonden naast de kerk twee kloostergangen, maar deze zijn tijdens Geallieerde bombardementen in 1945 verwoest. De Sant’Alessandro zelf raakte beschadigd, maar kon gerestaureerd worden.
Bezienswaardigheden
De neoklassieke gevel van Donegani en Melchiotti is stijlvol, maar simpel. De enorme Korinthische zuilen vallen direct op, net als de vooruitstekende delen van het driehoekige fronton. Verder zijn er echter geen decoraties. Ook in het eenvoudige interieur van de kerk vinden we Korinthische zuilen, ditmaal in het rood uitgevoerd. De kerk is eenbeukig en heeft aan weerszijden vier ondiepe kapellen. In de vierde kapel rechts, waar ook een stukje fresco van Gambara wordt bewaard (zie hierboven), zijn de relikwieën van Sint Gaudiosus te vinden. Deze werden tijdens de verbouwing van de vijftiende eeuw teruggevonden, in 1453 of 1454. De Sant’Alessandro heeft geen dwarsschip.
Kruisafneming – Civerchio.
Hoewel dus de nodige kunst uit het gebouw verdwenen is, valt er nog genoeg te genieten. De Annunciatie van Jacopo Bellini is verreweg het mooiste en interessantste werk (zie de afbeelding hierboven). Jacopo was de vader van de beroemde schilders Giovanni (ca. 1430-1516) en Gentile Bellini (ca. 1429-1507). Bovendien was hij de schoonvader van Andrea Mantegna (1431-1506), die met zijn dochter Nicolosia was getrouwd. Zelf was Jacopo een leerling van Gentile da Fabriano (ca. 1370-1427) en zijn stijl is dan ook beïnvloed door die van de Internationale Gotiek. In de Annunciatie, die werd geschilderd in 1444, zijn echter ook al trekken van de vroege Renaissance te zien. Op de predella onder de Annunciatie zijn vijf voorstellingen uit het leven van Maria te zien.
Vermeldenswaardig is ook de Kruisafneming in de derde kapel rechts. Deze werd geschilderd door Vincenzo Civerchio (ca. 1470-1544), een schilder uit Crema die zeer actief was in Brescia. De Kruisafneming werd in 1504 gemaakt. Op het schilderij spelen de Maagd Maria en Maria Magdalena een belangrijke rol. Zij houden de overleden Christus vast. Om hen heen staan drie mannen. Het zijn, van links naar rechts, Sint Alexander (in militair tenue), een naakte Adam en Paulus (met een zwaard). De achtergrond is bijzonder fraai: hier zien we nog de drie kruizen op de berg Golgotha. Op de predella gaat het verhaal verder met drie voorstellingen van na de Wederopstanding: de ongelovige Thomas, Noli me tangere en de ontmoeting op de weg naar Emmaüs.
Bronnen
- Informatiepaneel voor de kerk;
- Italiaans Wikipedia;
- Stadskaart Turismo Brescia.