Florence: Fishing Lab

Fresco van Dante Alighieri in het restaurant.

Ik geloof niet dat ik eerder op deze website een restaurant heb besproken. Maar Fishing Lab in de Via del Proconsolo in Florence, pal naast het Bargello, is dan ook een heel bijzonder restaurant. Niet zozeer vanwege de kwaliteit van het eten – al is die zonder meer uitstekend –, als wel vanwege de unieke ambiance. Het restaurant is namelijk gevestigd in het voormalige hoofdkwartier van het Gilde van Rechters en Notarissen in de stad, het Palazzo dell’Arte dei Giudici e Notai. Tussen de dertiende en het midden van de zestiende eeuw maakte dit gilde van het gebouw gebruik. Het liet de muren en gewelven beschilderen met prachtige fresco’s, die later helaas achter een laag pleisterwerk verdwenen. Soms heeft dit een conserverende werking, maar in dit geval kwamen de fresco’s zwaar beschadigd en zeer incompleet weer achter het pleisterwerk vandaan. Volgens deze bron spendeerde de eigenaar van Fishing Lab vervolgens ruim 400.000 euro aan de restauratie van de fresco’s, en daarna nog eens 600.000 euro aan maatregelen om ze te beschermen terwijl de gasten van het restaurant van hun lunch of diner genieten.

Ik zou Fishing Lab waarschijnlijk nooit bezocht hebben als ik niet in 2023 een gouden tip had gekregen van een medewerkster van het Museo Horne. Helaas was er toen geen tijd meer om in het restaurant te eten, maar in 2024 was ik terug in Florence en was er voldoende gelegenheid om van de combinatie van een heerlijke pasta en mooie kunst te genieten. De fresco’s die bewaard zijn gebleven werden grofweg tussen de jaren 1360 en het begin van de vijftiende eeuw geschilderd. Al in 1880 werd melding gemaakt van de vondst van fresco’s, en in de jaren 1950 opnieuw, maar toch duurde het nog tot 2004 voordat de restauratie was voltooid. Op het gewelf van de grote open zaal, de voormalige ontvangstruimte van het gilde, vinden we een groot fresco van Florence als het nieuwe Jeruzalem. Florence is afgebeeld als een ronde stad. Naast de symbolen van de stad en de partij van de Welfen zien we ook de wapenschilden van de vier kwartieren waarin Florence was onderverdeeld. Deze quartieri waren de opvolgers van de sestieri en dateren van 1343. Het fresco moet dus in elk geval na 1343 zijn geschilderd. Het fresco bevat verder de symbolen van de 21 gilden in Florence, de zeven Arti Maggiori, vijf Arti Mediane en negen Arti Minori. Het Gilde van Rechters en Notarissen behoorde tot de eerste groep, die van de ‘grote gilden’.

Fresco met Retorica, Logica en Grammatica.

In de vier lunetten van de grote zaal werden ook fresco’s geschilderd. Ze zijn helaas fragmentarisch bewaard gebleven, dus identificatie van de voorstellingen is niet altijd eenvoudig. Zo zien we drie vrouwen op evenzovele tronen, maar de derde vrouw is helaas verloren gegaan. Het zou gaan om personificaties van Retorica, Logica en Grammatica, vaardigheden die voor rechters en notarissen van groot belang zijn. De heilige in een witte habijt in een andere lunette is mogelijk Ivo Hélory (1253-1303) uit Bretagne, die in 1347 heilig werd verklaard. Hij geldt als de schutspatroon van de juristen en beschermer van de armen. De identificatie lijkt me overtuigend. Een afbeelding van Sint Ivo paste perfect in het gebouw van de Rechters en Notarissen en rechts van hem zien we vijf gezichten van burgers die zeker niet tot de hogere klassen behoren.

Sint Ivo Hélory (?) en vijf burgers.

Vijf gezichten.

In de laatste lunette was ooit een galerij van dichters en schrijvers te bewonderen. Deze zou zijn gemaakt in opdracht van Coluccio Salutati (ca. 1332-1406), die tussen 1375 en zijn dood in 1406 als kanselier van Florence diende. Van de serie portretten is weinig bewaard gebleven, maar dankzij archiefonderzoek kan de galerij redelijk goed gereconstrueerd worden. De beroemde Florentijnse dichter Dante Alighieri (ca. 1265-1321) maakt er deel van uit, net als zijn collega-dichters Francesco Petrarca (1304-1374), Giovanni Boccaccio (1313-1375) en Zanobi da Strada (1312-1361). Deze grote mannen werden in elk geval na 1375 vereeuwigd, het sterfjaar van Boccaccio en het jaar dat Coluccio Salutati kanselier werd. In 1406 werd ook een portret van Coluccio zelf toegevoegd, samen met een portret van de dichter Claudius Claudianus uit de vierde en vijfde eeuw. Van Claudianus werd gedacht dat hij uit Florence afkomstig was. Dat was echter een misvatting: zijn geboorteplaats was Alexandrië in het huidige Egypte. Later in de vijftiende eeuw werden – op een onbekende plek in de zaal – aan deze galerij van groten nog de humanisten Leonardo Bruni (1370-1444), Poggio Bracciolini (1380-1459) en Giannozzo Manetti (1396-1459) toegevoegd.

Van de genoemde fresco’s is bitter weinig bewaard gebleven. Slechts twee hoofden zijn nog zichtbaar, maar daar zien we dan wel een portret van Dante, de auteur van het beroemde dichtwerk de Goddelijke Komedie (zie de eerste afbeelding in deze bijdrage). Volgens diverse bronnen en ook volgens het restaurant zelf gaat het om het oudste bekende portret van de dichter, geschilderd zo’n vijftig jaar na zijn dood in 1321. Er zijn echter beslist oudere portretten van Dante in Florence. Denk aan het portret van de dichter uit ca. 1333-1337 in de Cappella della Maddalena van het Bargello en zijn vermoedelijke portret in de Cappella Strozzi di Mantova in de kerk van Santa Maria Novella uit ca. 1360. Dante is een beetje de mannelijke tegenhanger van Cleopatra: het gaat altijd over zijn neus. In informatie over de fresco’s in Fishing Lab wordt immer benadrukt dat de dichter hier nog niet zijn kenmerkende haakneus heeft. Die heeft hij ook niet in de kapel in het Bargello, maar wel weer in de Cappella Strozzi di Mantova (als de afgebeelde persoon inderdaad Dante is).

Fusillone met polpo.

De grote vraag is welke schilders verantwoordelijk waren voor al deze fresco’s. Uit documenten blijkt dat Jacopo di Cione (ca. 1325-1399) in 1366 het gewelf decoreerde. In hetzelfde jaar stierf zijn broer Nardo di Cione, die de fresco’s in de Cappella Strozzi di Mantova had verzorgd, inclusief het veronderstelde portret van Dante. Het zou daarom passend zijn als Jacopo di Cione verantwoordelijk was voor het portret van de dichter voor het Gilde van Rechters en Notarissen, maar er wordt eerder gedacht dat de fresco’s in de lunetten werden gemaakt door een schilder uit de omgeving van Niccolò di Pietro Gerini (gestorven 1415). Uit de bronnen blijkt verder dat de portretten van Coluccio Salutati en Claudianus in 1406 werden gemaakt door Ambrogio di Baldese (ca. 1352-1429), een niet bijster bekende schilder uit Florence. Andrea del Castagno (ca. 1421-1457) en Piero del Pollaiuolo (1443-1496) zouden later de verdwenen portretten van de grote humanisten hebben verzorgd. Ervan uitgaande dat die pas na hun dood werden vereeuwigd, zal de eerstgenoemde Leonardo Bruni hebben geschilderd en de laatstgenoemde Poggio Bracciolini en Giannozzo Manetti. Toen de laatste twee in 1459 overleden, was Andrea del Castagno immers al twee jaar dood.

Je zou het bijna vergeten, maar je kunt dus bij Fishing Lab ook uitstekend eten! Ik nam de fusillone met polpo (foto hierboven) en genoot van de fantastische smaken. Uiteraard stuurde ik een foto van het gerecht naar mijn tante, die ooit pollo (kip) en polpo (inktvis) verwarde. Het schijnt mogelijk te zijn om als toetje in het souterrain van het restaurant overblijfselen van Romeins Florence (Florentia) te bekijken, maar dat nagerecht moest ik helaas overslaan omdat ik weer op het vliegveld werd verwacht. Ik kom echter zeker terug bij Fishing Lab!

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.