Torcello: Santa Fosca

De Santa Fosca, met de toren van de kathedraal op de achtergrond.

Waarom zou iemand een kerk op Torcello willen bouwen direct naast de kathedraal van Santa Maria Assunta? Dat is een goede vraag en een vraag die ik mezelf ook gesteld heb. Helaas kon geen van mijn reisgidsen me vertellen waarom de bekoorlijke en elegante basiliek van Santa Fosca op minder dan een steenworp afstand van de kathedraal van Torcello werd neergezet. Toen de Santa Fosca werd gebouwd, vermoedelijk in de elfde eeuw, woonden er nog duizenden mensen op Torcello, dus het ligt voor de hand dat er behoefte was aan een extra kerk. Maar waarom hier? Waarom niet elders op het eiland?

Het antwoord is waarschijnlijk dat de kerk van Santa Fosca onderdeel is van een religieus complex dat de kathedraal, de kerk, het nu verdwenen baptisterium van San Giovanni en het voormalige bisschoppelijk paleis omvatte. De kerk is ook verbonden met de narthex van de kathedraal. Bovendien is de Santa Fosca een martyrium, een heiligdom met een centraal grondplan waar de overblijfselen van een martelaar naar zijn overgebracht. De kerk, gebouwd in de vorm van een Grieks kruis, heeft inderdaad wel wat weg van andere kerken met een centraal grondplan die vaak als martyria worden aangeduid. Denk aan de Santo Stefano Rotondo in Rome of zelfs de San Vitale in Ravenna. Ik zag ook wel wat gelijkenissen met de kleine ronde kerk van San Teodoro in Rome.

Kerk en kathedraal, zij aan zij.

De Santa Fosca, gezien van boven.

In de Santa Fosca worden de overblijfselen bewaard van Fosca (of Fusca) en haar kindermeisje Maura, die allebei de marteldood gestorven zouden zijn tijdens de christenvervolgingen van de Romeinse keizer Decius in 250. Beide vrouwen zijn tamelijk obscure martelaressen, en als ze als historische figuren kunnen worden beschouwd (wat ik sterk betwijfel), dan zouden ze volgens de overlevering in Ravenna zijn vermoord. Volgens een rivaliserende traditie kwamen Fosca en haar kindermeisje echter uit Sabrata in Libië en stierven ze dáár de marteldood. Het is heel aannemelijk dat de vrouwen een Afrikaanse achtergrond hadden (maar wederom geldt: alleen als ze ook echt bestaan hebben). In het Latijn betekent het woord fuscus namelijk donker of donkerbruin en de naam Maura verwijst naar de Mauri of Moren, een Berbervolk in het huidige Marokko en Algerije. We weten niet precies hoe en wanneer de overblijfselen van Fosca en Maura op Torcello terechtkwamen, maar de Santa Fosca lijkt in de elfde eeuw te zijn gebouwd. Wellicht kreeg het gebouw in de eeuw daarna zijn huidige vorm.

Het exterieur van de kerk is heel eenvoudig. We zien maar weinig versieringen aan de gevel, maar de portiek van de kerk, die langs de voorkant en de zijkanten van de Santa Fosca loopt, is elegant en mooi. Buiten vinden we ook nog een bas-reliëf uit de vijftiende eeuw waarop Sint Fosca is afgebeeld terwijl ze vereerd wordt door verschillende van haar volgelingen.

Interieur van de kerk.

Een bezoek aan de kerk van Santa Fosca is gratis. Het interieur is net zo eenvoudig als het exterieur: de kerk is duidelijk een plek voor de eredienst, geen bewaarplaats voor kunst. De marmeren zuilen in de kerk zijn niettemin erg mooi. Wie de overblijfselen van Sint Fosca zoekt, kan deze vinden in een glazen reliekschrijn onder het altaar.

Vóór de kerk staat een marmeren troon, vermoedelijk uit de vijfde eeuw, die bekendstaat als de Trono di Attila. De beruchte Attila de Hun viel in het jaar 452 Noord-Italië binnen en verwoestte Aquileia, een van de belangrijkste steden in de regio. Volgens een lokale legende zou Attila daarna naar Torcello zijn gevaren en heeft hij daar plaatsgenomen op de troon die later naar hem is vernoemd. Het is echter zeer onwaarschijnlijk dat de Koning van de Hunnen – een nomade van de steppen zonder enige ervaring op zee – ooit naar de eilanden in de Venetiaanse lagune is overgestoken. Immers, de relatieve veiligheid van de lagune was juist de reden dat mensen naar dit slecht bewoonbare deel van Italië toe vluchtten.

Trono di Attila.

De waarheid is dat de troon helemaal niets met Attila te maken heeft. De troon was een zetel die door de magistraten van Torcello werd gebruikt om lokale verordeningen en besluiten af te kondigen. Tegenwoordig is de troon een favoriete zitplaats voor toeristen die selfies willen nemen. De troon is dan ook vrijwel altijd bezet.

Deze bijdrage is gebaseerd op vele bronnen, waaronder mijn Trotter reisgids voor Noordoost-Italië, een Dorling Kindersley reisgids voor Italië, de prachtige website The Churches of Venice en het artikel over de kerk op het Italiaanse Wikipedia.

3 Comments:

  1. Pingback:Rome: Santo Stefano Rotondo – – Corvinus –

  2. Pingback:Torcello: Santa Maria Assunta – – Corvinus –

  3. Pingback:Udine: de musea van het Castello – – Corvinus –

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.