Udine: Museo del Duomo

Toren van de Duomo. Onderin het voormalige baptisterium.

Het museum van de kathedraal van Udine is gevestigd in de achthoekige klokkentoren van het gebouw en in enkele kapellen links van het koor. De begane grond van de klokkentoren was voorheen het baptisterium van de kathedraal, hetgeen ook de achthoekige vorm verklaart. Als basis voor een hoge toren bleek het voormalige baptisterium helaas minder geschikt dan aanvankelijk gedacht. In 1469 moest de bouw gestaakt worden omdat er grote zorgen waren over de stabiliteit van de campanile. Als accommodatie voor het Museo del Duomo is het gebouw gelukkig zeer geschikt. Vreemd genoeg geldt er binnen in het museum een fotografieverbod, wat tegenwoordig vrij uitzonderlijk is in Italiaanse musea. Nog vreemder is dat fotograferen met een telefoon wel wordt toegestaan, althans gedoogd. De plaatjes in deze bijdrage zijn dan ook geschoten met een Samsung Galaxy.

Het museum van de kathedraal is maar klein, maar twee zaken mogen beslist niet gemist worden. In de eerste plaats is dat het grafmonument voor Bertrand de Saint Geniès. Hij was tussen 1334 en 1350 patriarch van Aquileia. In het laatstgenoemde jaar werd hij door ontevreden Friulaanse edelen vermoord, wat hem voor de Rooms-Katholieke kerk tot een martelaar maakt. Het grafmonument voor Bertrand was oorspronkelijk bedoeld om de relikwieën van de heiligen Hermagoras en Fortunatus in op te bergen. Het was bovendien bedoeld voor de patriarchale basiliek van Aquileia, wat niet zo vreemd is, aangezien Hermagoras de eerste bisschop van Aquileia was en Fortunatus zijn diaken. Deze voorgeschiedenis verklaart waarom de reliëfs op het monument voorstellingen uit de levens van de twee heiligen tonen. Op de voorzijde zien we bijvoorbeeld het optreden van Hermagoras als bisschop, benoemd door Petrus op voordracht van Marcus de Evangelist. Bertrands opvolger Nicolaas van Luxemburg besloot echter in 1353 het beeldhouwwerk om te laten vormen tot een monument voor zijn illustere voorganger, die in 1760 ook nog zalig werd verklaard. Zeer opmerkelijk is dat het monument gedragen wordt door een man en vier jonge vrouwen.

Grafmonument voor Bertrand de Saint Geniès.

In de andere zalen van het museum zien we op de muren wat restanten van middeleeuwse fresco’s. Vaak is er weinig chocola meer van te maken. Een aangename uitzondering is de voormalige kapel van San Nicolò. Hier vinden we fresco’s die in 1349 werden geschilderd door Vitale da Bologna (ca. 1310-1360). Drie voorstellingen uit het leven van Sint Nicolaas zijn nog tamelijk goed te interpreteren. Het grote fresco in de lunette stelt de uitvaart van de heilige voor. Daaronder zijn enkele wonderen van Sint Nicolaas afgebeeld. Helemaal links redt hij een schip dat tijdens een zware storm in de problemen is gekomen. Dit verhaal verklaart hoe Sint Nicolaas kon uitgroeien tot beschermheilige van de zeelieden. In de voorstelling naast het schip redt de heilige een jongetje. Mogelijk is dit het verhaal van het kind dat door islamitische piraten werd ontvoerd en door Sint Nicolaas naar zijn familie in Myra werd teruggebracht. Uiterst rechts zien we het verhaal van de boze slager die drie jongetjes gastvrijheid aanbiedt, maar ze vervolgens slacht en in een pekelvat stopt. Sint Nicolaas weet hen weer tot leven te brengen. Nicolaas geldt dan ook tevens als beschermheilige van kinderen.

Voorstellingen uit het leven van Sint Nicolaas – Vitale da Bologna.

Bronnen

• Bradt Travel Guide, Friuli Venezia Giulia (2019), p. 145;
• Il Duomo – Cattedrale di Udine | Monumenti Storici del Friuli (guidartefvg.it)