Mata Hari

Mata Hari in 1910 (foto: Wikimedia Commons).

Mata Hari werd in 1876 geboren te Leeuwarden. Haar echte naam was Margaretha Geertruida Zelle. Vader Zelle was een gefortuneerde hoedenmaker en dat zorgde ervoor dat Margaretha aanvankelijk een onbezorgde kindertijd had. Op haar dertiende ging haar vader echter bankroet en niet lang daarna scheidden haar ouders. In 1891 kwam ook nog eens haar moeder te overlijden. Het leven was hard, en de jonge Margaretha moest zich zien te redden met leugens en fantasieën. Ze ontdekte al snel dat ze mannen aantrok en dat ze daar gebruik van kon maken. In 1895 verloofde ze zich met Rudolph MacLeod, een officier in het KNIL, die ze had leren kennen via een contactadvertentie in de krant. Als officier leek hij een goede partij te zijn.

MacLeod was geboren in 1856 en was dus twintig jaar ouder. Het paar vertrok naar Nederlands-Indië en kreeg twee kinderen, een dochter en een zoon. Het huwelijk tussen Margaretha en MacLeod was echter slecht. Na de dood van hun tweejarige zoon keerde het paar terug naar Nederland en niet veel later eindigde het huwelijk in een scheiding. Zeer ingrijpend was dat MacLeod de overgebleven dochter meenam. Margaretha vertrok daarop naar Parijs, in die dagen het centrum van de decadentie. Haar vanaf 1905 opgevoerde exotische dansen, met veel naakt en sensuele bewegingen, vielen daar bijzonder in de smaak. Margaretha noemde zich nu permanent Mata Hari, wat in het Maleis “oog van de morgen” betekent. Ze had de naam in Indië voor het eerst gebruikt.

Mata Hari wist heel goed hoe ze de pers moest bespelen en had al heel snel de aandacht van allerhande machtige mannen. Militaire officieren en diplomaten konden een privé show krijgen. Het meisje uit Leeuwarden had het onder haar nieuwe naam helemaal gemaakt. In 1914 brak echter de Eerste Wereldoorlog uit. Het decadente leven van Parijs werd nu plotsklaps als zondig gezien en dat gold zeker ook voor exotische dansen. Bovendien was er veel angst voor spionage. Mata Hari had zowel met Duitse als met Franse officieren contacten gehad en dat maakte haar verdacht. Speelde ze soms geheime informatie door aan de vijand?

Geboortehuis van Mata Hari in Leeuwarden.

In 1916 verbleef Mata Hari in Den Haag waar ze bezoek kreeg van de Duitse consul. Die wilde haar ronselen als spion met de codenaam H-21. Mata Hari nam geld aan en de Duitsers meenden daaruit te mogen afleiden dat ze een geheim agent geworven hadden. Niet veel later werd Mata Hari verliefd op een Russische luchtmachtofficier, Vadim de Maslov, die in Frankrijk diende. De Maslov raakte in 1916 zwaargewond tijdens een luchtgevecht. Toen Mata Hari hem wilde bezoeken kwam ze in contact met het zogenoemde Deuxième Bureau, de Franse militaire inlichtingendienst. Hoofd van de contraspionage was Georges Ladoux (1875-1933). Ladoux wilde haar werven en Mata Hari ging op zijn aanbod in, maar ze verzweeg daarbij haar eerdere contact met de Duitsers.

Tijdens een verblijf in Madrid eind 1916 had Mata Hari een ontmoeting met Arnold von Kalle, de Duitse militaire attaché. Die stuurde begin 1917 een bericht naar Berlijn dat onderschept werd door de Fransen. Uit het bericht maakten de Fransen op dat Mata Hari en de spion met de codenaam H-21 één en dezelfde persoon waren. Die conclusie leidde tot haar arrestatie in Parijs op 13 februari 1917. Wat niet hielp, was dat de situatie op het slagveld kort daarna aanzienlijk zou verslechteren voor de Fransen. Het Nivelle-Offensief in april en mei van dat jaar liep op niets uit. Daarna ontstond muiterij in het Franse leger: veel Franse soldaten weigerden nog langer aan te vallen. Tegen deze achtergrond vond het proces tegen Mata Hari plaats.

Eind juli 1917 werd Mata Hari schuldig bevonden aan spionage voor de Duitsers en tot de dood door het vuurpeloton veroordeeld. Op 15 oktober 1917 werd ze doodgeschoten. Over haar schuld mag gerust grote twijfel bestaan. Bewijs dat ze (cruciale) informatie aan de Duitsers heeft doorgegeven is nooit geleverd. Het lijkt er veeleer op dat de Fransen een zondebok zochten en die vonden in een vrouw die vanwege haar levenswandel, haar aangenomen identiteit en haar sensualiteit al langere tijd in een kwaad daglicht stond. Saillant detail is dat vier dagen na de terechtstelling Georges Ladoux werd gearresteerd wegens spionage voor Duitsland. Na de oorlog werd hij echter van alle blaam gezuiverd.

Gebaseerd op de documentaire ‘Flirting with danger: The Fantasy of Mata Hari’, met daarin analyses van de deskundigen Pat Shipman, Julie Wheelwright en Tammy Proctor.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.