Bologna: De kathedraal van San Pietro

Kathedraal van San Pietro.

Ik heb thuis vele reisgidsen over Italië. Bijna allemaal bespreken ze de stad Bologna, maar opmerkelijk genoeg is in geen enkele gids informatie over de kathedraal van de stad te vinden. De Duomo van Bologna lijkt tamelijk onbekend te zijn en frequent door toeristen te worden overgeslagen, wat er misschien aan bijgedragen heeft dat velen ten onrechte aannemen dat de basiliek van San Petronio de kathedraal van de stad is. Eigenlijk is het misverstand heel goed verklaarbaar. Waar de San Petronio aan het centrale plein van Bologna staat, de beroemde Piazza Maggiore, vinden we de echte kathedraal iets noordelijker terug, aan de Via dell’Indipendenza. Een mooi plein voor het gebouw ontbreekt. De Via dell’Indipendenza is een drukke straat met veel verkeer. Aan de ene kant staat de kathedraal en aan de andere een colonnade met winkels. Van onder deze colonnade kan men de Barokke gevel van de San Pietro wel zien, maar men staat er te dicht op om een goede foto te kunnen nemen.

Nee, wie echt een idee wil krijgen van de vorm en omvang van de kathedraal kan het beste de 97 meter hoge Asinelli-toren beklimmen. Vanaf die toren, de hoogste in Bologna, heeft men een mooi uitzicht op de achterzijde van de San Pietro. Met ziet onder meer het atrium achter de kathedraal en de apsis, met daarop de Latijnse tekst TV ES PASTOR OVIVM PRINCEPS APOSTOLORVM. Dat betekent ‘jij bent de herder van de schapen en de eerste onder de apostelen’ en is natuurlijk een verwijzing naar de apostel Petrus, aan wie de kathedraal is gewijd. Vanaf de Asinelli-toren heeft men ook een mooi uitzicht op de klokkentoren van de San Pietro, die zo’n zeventig meter hoog is. Rondom de kathedraal staan nog meer torens, in de Middeleeuwen door vooraanstaande families in de stad gebouwd als statussymbool. Twee torens uit de tweede helft van de twaalfde eeuw vallen direct op. Het zijn de 61 meter hoge Torre degli Azzoguidi, ook wel Altabella genoemd, en de Torre dei Prendiparte of Torre Coronata, die met een hoogte van 59,5 meter iets lager is (zie de afbeelding hierboven). Na de beklimming van de Asinelli-toren is het dan tijd voor een bezoek aan de kathedraal zelf.

Geschiedenis

Interieur van de kathedraal.

Aangenomen wordt dat de eerste kathedraal van Bologna buiten de muren van de toenmalige Romeinse stad Bononia stond. Deze was gewijd aan de Afrikaanse martelaren Felix en Navor. In 906 ging dit gebouw door brand verloren, wat mogelijk samenhing met een aanval van de Magyaren op Italië. Vervolgens werd binnen de stadsmuren een nieuwe kathedraal gebouwd, op de plek van de huidige kathedraal. Deze heeft dus wortels die teruggaan tot de tiende eeuw. Naast de kathedraal verrees een achthoekig baptisterium. Toen wij de kathedraal in de zomer van 2020 bezochten, was binnen een reconstructie van de middeleeuwse kathedraal met doopkapel te zien. Beide gebouwen bestaan niet meer. Op 1 augustus 1141 brak er brand uit in de San Pietro, die zoveel schade aanrichtte dat een herbouw noodzakelijk was. De nieuwe kathedraal werd in 1184 gewijd door Paus Lucius III (1181-1185). In de drie eeuwen daarna werd het gebouw verfraaid met beeldhouwwerk en fresco’s, waar helaas maar zeer weinig van overgebleven is.

Vanaf 1575 werd de kathedraal ingrijpend verbouwd. De opdrachtgever was kardinaal Gabriele Paleotti (1522-1597), die vanaf 1567 bisschop en vanaf 1582 aartsbisschop van Bologna was. In het laatstgenoemde jaar besloot Paus Gregorius XIII, de man van de Gregoriaanse kalender, namelijk van de stad een aartsbisdom te maken. Voor de verbouwing huurde Paleotti de architect Domenico Tibaldi (1541-1583) in. Hij was een jongere broer van Pellegrino Tibaldi (1527-1596), die enige tijd de hoofdarchitect van de Duomo van Milaan was. Domenico Tibaldi stierf op betrekkelijk jonge leeftijd en werd als architect opgevolgd door Pietro Fiorini (1539-1629). Het lijkt erop dat de verbouwing van de kathedraal dusdanig ingrijpend was dat het gebouw instabiel werd en in 1599 stortte als gevolg daarvan het plafond in. Daarop werd besloten de gehele kathedraal te herbouwen, een project dat in 1605 van start ging. De kathedraal is dus grotendeels als een zeventiende-eeuws gebouw te beschouwen. De gevel werd echter in 1743-1747 toegevoegd door Alfonso Torreggiani (1682-1764), die handelde in opdracht van Paus Benedictus XIV (1740-1758). Later nam Torreggiani ook het interieur van de Duomo onder handen.

Leeuw van Maestro Ventura.

Bezienswaardigheden

Crucifix van cederhout uit ca. 1170-1180.

Als gezegd zijn veel van de middeleeuwse decoraties van de kathedraal verdwenen. Tot de verloren gegane versieringen behoren de fresco’s die vanaf ca. 1477 werden geschilderd door Francesco del Cossa (ca. 1436-1478) en Ercole de’ Roberti (ca. 1451-1496). We hebben eerder werk van hen gezien in Ferrara, de stad waar ze vandaan kwamen. In 1220 had het gebouw een fraai marmeren portaal gekregen dat was gemaakt door Maestro Ventura, een van de Maestri campionesi, gespecialiseerde werklieden uit Campione d’Italia bij de grens met Zwitserland. Naar de leeuwen die onderdeel waren van het portaal werd van de Porta dei Leoni gesproken. Hoewel het portaal zelf verdwenen is, zijn de leeuwen ervan bewaard gebleven. De beesten, gebeeldhouwd van prachtig rood marmer, doen thans dienst als wijwaterkommen.

Aangezien de kathedraal dus hoofdzakelijk van de zeventiende en achttiende eeuw dateert, is het niet verrassend ze een interieur in Barokstijl heeft. Het interieur is ruim en indrukwekkend, mede dankzij het imposante tongewelf, maar het kent relatief weinig echte hoogtepunten. In het koor van Domenico Tibaldi zien we nog wel twee belangrijke fresco’s, namelijk een God de Vader van Prospero Fontana (1512-1597) uit 1579 en Annunciatie van diens leerling Ludovico Carracci (1555-1619) uit 1619. De Annunciatie moet een van Carracci’s laatste werken zijn. Het hoogaltaar (van Torreggiani) is heel bijzonder. Op het altaar staat namelijk een crucifix van cederhout uit ca. 1170-1180. De gekruisigde Christus wordt geflankeerd door eveneens houten beelden van de Maagd Maria en Johannes de Evangelist. Als laatste wijs ik nog op een beeldengroep die de Bewening van Christus voorstelt en tussen 1522 en 1526 werd gemaakt door Alfonso Lombardi (1497-1537). Men vindt de beeldengroep in de eerste kapel rechts.

Bronnen: het Italiaanse Wikipedia, Bologna Welcome en Bologna Guide.

3 Comments:

  1. Pingback:Bologna: San Petronio – – Corvinus –

  2. Pingback:Bologna: The cathedral of San Pietro – – Corvinus –

  3. Pingback:Bologna: Pinacoteca Nazionale – – Corvinus –

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.