Vicenza: Teatro Olimpico

Interieur van het Teatro Olimpico.

Het Teatro Olimpico in Vicenza behoort tot de beroemdste creaties van de architect Andrea Palladio (1508-1580). Hij heeft het theater ontworpen, maar stierf voordat de bouw ervan kon worden voltooid. Het theater moet dan ook evenzeer worden gezien als een werk van zijn leerling Vincenzo Scamozzi (1548-1616). Die realiseerde niet alleen het ontwerp dat zijn leermeester had gemaakt, maar voegde er ook de nodige eigen elementen aan toe. Het Teatro Olimpico grijpt terug naar de Grieks-Romeinse theaters uit de Oudheid. Zelf beïnvloedde het latere theaters in Italië, zoals het Teatro Farnese in Parma.

Geschiedenis

Andrea Palladio werd in 1508 geboren in Padova, als zoon van een molenaar. Eigenlijk heette hij Andrea della Gondola. Palladio werkte aanvankelijk als steenhouwer, maar een ontmoeting met de humanist Gian Giorgio Trissino (1478-1550) veranderde zijn leven ingrijpend. Het was Trissino die bij hem interesse opwekte in de Grieks-Romeinse architectuur. Dezelfde Trissino gaf hem de bijnaam Palladio, een verwijzing naar de Griekse godin Pallas Athene. Vanaf 1540 was Palladio werkzaam als architect en zou hij vooral roem verwerven met de bouw van prachtige villa’s en palazzo’s, waarvan er vele in en rondom Vicenza staan. Toen hij al zeventig was, kreeg Palladio de opdracht een theater te ontwerpen en te bouwen voor de Accademia Olimpica, de in 1555 gestichte theateracademie waarvan de architect ook zelf lid was. Het theater zou gebouwd worden in een oud en verlaten fort. Palladio voltooide in 1579 het ontwerp en maakte het begin van de bouw in 1580 nog mee. Op 19 augustus 1580 overleed hij, 71 jaar oud. Andrea Palladio werd begraven in de kerk van Santa Corona in Vicenza.

Toegang tot het Teatro Olimpico.

Na de dood van Palladio werd het werk aan het Teatro Olimpico voortgezet door zijn jongste zoon. De architect had al zijn kinderen vernoemd naar beroemde figuren uit de Oudheid. De zoons Leonida, Marcantonio, Orazio en Silla waren respectievelijk vernoemd naar de Spartaanse koning Leonidas, de Romeinse staatsman en generaal Marcus Antonius, de Romeinse dichter Horatius en de Romeinse staatsman en generaal Sulla. Zijn dochter Zenobia was vernoemd naar de gelijknamige koningin van Palmyra die zichzelf als Augusta (keizerin) van het Romeinse Rijk beschouwde. Silla Palladio bleek lang niet zo competent als zijn vader. Het feit dat we weinig over zijn leven weten, is veelzeggend. Het project werd al snel toevertrouwd aan Vincenzo Scamozzi. Ik heb niet kunnen achterhalen of Silla kon aanblijven, maar in elk geval was het Scamozzi die zijn stempel op het theater drukte. In 1585 was het Teatro Olimpico klaar. Op 3 maart 1585 werd de eerste voorstelling opgevoerd, Oedipoes Rex van de Griekse tragediedichter Sophocles.

Een tour door het theater

Het theater werd als gezegd gebouwd in een bestaand complex. Men betreedt dit complex via een door Scamozzi gebouwde toegangspoort waarin de letters TEATRO OLIMPICO gehangen zijn. Dat is geen overbodige luxe, want aan de buitenkant is totaal niet zichtbaar dat zich achter de muren van het complex een Renaissancetheater bevindt. De poort geeft toegang tot een mooie beeldentuin. In de hoek is nog een toren van het oude fort te zien. Via de tuin komen we in het odeon, ontworpen door Scamozzi. De kleine zaal is gedecoreerd met mooie muurfresco’s van de Olympische goden en aan de wand hangt een banier van de Accademia Olimpica. In het odeon kunnen kleinere muziekuitvoeringen worden gehouden.

Beeldentuin.

Odeon.

De volgende ruimte is het anteodeon, eveneens van de hand van Scamozzi, waar onder meer de originele olielampen van het toneel worden bewaard. Uiteraard worden voor moderne voorstellingen geen olielampen meer gebruikt: dat is veel te gevaarlijk. Anders dan de klassieke Grieks-Romeinse theaters is het Teatro Olimpico namelijk niet van steen of marmer, maar van hout gemaakt.

Scaenae frons.

Porta Regia.

Via een gang uit het anteodeon bereiken we het theater zelf. Dat het eruitziet alsof het toch van marmer is gemaakt, heeft er alles mee te maken dat de houten constructie is bedekt met pleisterwerk. Dat ziet er bijzonder overtuigend uit. De permanente achtergrond van het toneel, de zogenaamde scaenae frons, is een waar hoogstandje. Ook dit onderdeel van het theater moet volledig aan Scamozzi worden toegeschreven. Achter de muur met de grote poort (Porta Regia) zien we verschillende straten van de Griekse stad Thebe. Dat is de stad waar de tragedie van Oedipoes Rex zich afspeelt. Oedipoes is de zoon van koning Laios en koningin Iocaste. Zijn vader laat hem met doorboorde voeten achter in de bergen omdat een orakel heeft voorspeld dat Oedipoes hem zal doden. Oedipoes overleeft echter en doodt later alsnog zonder het te weten zijn vader na een verkeersruzie. Nadat hij Thebe heeft bevrijd van het monster dat de sfinx heet, wordt hij de nieuwe koning. Hij trouwt vervolgens zonder het te weten met zijn moeder en krijgt kinderen met haar. Pas als Thebe wordt getroffen door de pest komt uit dat Oedipoes zijn vader heeft vermoord en met zijn moeder is getrouwd. Daarop steekt de ongelukkige zich de ogen uit.

Het Teatro Olimpico wordt tegenwoordig nog steeds gebruikt voor kleine voorstellingen. Het kan zonder meer tot de hoogtepunten van een bezoek aan Vicenza worden gerekend.