San Frediano.
Het was 25 april 2023, de dag waarop de Italianen hun Festa della Liberazione oftewel Bevrijdingsdag vieren. Ik was met een volle trein naar Pisa gereisd en wandelde door de stad op zoek naar interessante kerken die ik nog niet eerder had aangedaan. Zo kwam ik, even ten noorden van de Arno, aan bij de Romaanse kerk van San Frediano. De rondbogen van de gevel, de ruitvormige versieringen en het centrale raam met montant vielen direct bij mij in de smaak. De kerk is gewijd aan Sint Frediano, ook wel bekend als Frigdiano, Frigiano of Frigidiano. Deze heilige werd vermoedelijk in Ierland geboren, kwam als pelgrim naar Italië en schopte het uiteindelijk tot bisschop van Lucca. Na zijn overlijden op 18 maart 588 werd hij al snel als heilige vereerde. Zijn voornaamste wonder was het verleggen van de loop van de rivier de Serchio.
De geschiedenis van de kerk gaat in elk geval terug tot 1061, wanneer ze voor het eerst vermeld wordt. De kerk was toen mede gewijd aan Sint Martinus van Tours, beter bekend als Sint Maarten. In 1076 kwam het beheer in handen van Camaldulenzer monniken. Zij bouwden het naastgelegen klooster en runden het gasthuis voor pelgrims en armen. Bovendien herbouwden ze de kerk tussen het einde van de elfde en het begin van de twaalfde eeuw in Pisaans-Romaanse stijl. De klokkentoren, goed zichtbaar vanaf het pleintje voor de kerk, dateert vermoedelijk van de dertiende eeuw. Het onderste gedeelte is van natuursteen gemaakt, het bovenste gedeelte van baksteen, een duidelijke aanwijzing dat de toren na voltooiing nog een keer verhoogd is.
Interieur van de kerk.
De Camaldulenzers werden in 1561 vervangen door de Ridders van de Orde van Sint Stefanus (zie Pisa: Andere bezienswaardigheden), die op hun beurt in 1594 werden opgevolgd door reguliere priesters van de Heilige Paulus, ook bekend als Barnabieten. Zij voegden de zijkapellen aan de kerk toe, die werden gehuurd en gesponsord door voorname families uit Pisa. Het was echter eveneens onder de Barnabieten dat de kerk in 1675 door een ramp werd getroffen. Een brand verwoestte het interieur van de San Frediano, waarna een restauratie in Barokstijl plaatsvond. Deze is in de twintigste eeuw weer grotendeels ongedaan gemaakt, omdat men toen vond dat middeleeuwse kerken hun oorspronkelijke voorkomen terug moesten krijgen. In 1784 werd de San Frediano een parochiekerk en sinds 1999 geldt ze als de kerk van de Universiteit van Pisa (chiesa universitaria).
Het interieur van de kerk is niet erg spectaculair te noemen. In het middenschip treffen we zelfs helemaal geen decoraties aan. De zijbeuken en de in totaal acht kapellen zijn stukken interessanter. Liefhebbers vinden er onder meer schilderijen van Ventura Salimbeni (1568-1613) uit Siena en van de lokale schilder Aurelio Lomi (1556-1634). Al deze werken zijn voor 1675 geschilderd en hebben dus ofwel de brand van dat jaar overleefd ofwel zijn pas later in de San Frediano opgehangen. Zeer fraai is het grafmonument voor Giovanni Battista Ruschi (1605-1649) in de rechter zijbeuk. Hij was aan de Universiteit van Pisa professor in de geneeskunde, anatomie en filosofie. Het monument van de hand van een onbekende maker dateert van 1653 en is geplaatst boven een biechtstoel. De decoratie in de lunette is ontleend aan het Bijbelboek Ezechiël. In Ezechiël 37 loopt de profeet door een dal vol uitgedroogde beenderen. God draagt hem op te profeteren en vervolgens worden de skeletten weer tot leven gewekt.
Grafmonument voor Giovanni Battista Ruschi.
Het hoogtepunt in de San Frediano is toch wel het beschilderde houten crucifix in de eerste kapel links, de Cappella Pesciolini. Het kruisbeeld dateert van het midden van de twaalfde eeuw en wordt toegeschreven aan de Maestro di San Frediano. De afgebeelde Christus is een zogenaamde Christus Triumphans. Anders dan bij de Christus Patiens, bij wie het Lijden centraal staat, gaat het bij de Christus Triumphans om de overwinning van Jezus op de dood. Inderdaad hangt de Heiland aan zijn kruis alsof het hem maar weinig moeite kost. Het crucifix heeft verder een aantal aparte kenmerken. Boven Christus zijn de twaalf apostelen geschilderd. Vanwege de stralen boven hun hoofden is hier duidelijk Pinksteren afgebeeld. Bij de handen van Christus zien we twee mannelijke heiligen, die zijn geïdentificeerd als David en de profeet Jesaja. Aan weerszijden van de Heiland zien we ten slotte zes voorstellingen uit zijn leven.
Crucifix van de Maestro di San Frediano.
Meer lezen: Chiesa di San Frediano | Comune di Pisa – Turismo