Pisa: San Sisto

San Sisto.

Op weg terug naar het station van Pisa liep ik toevallig langs de kerk van San Sisto. Direct vielen de veelkleurige decoratieve schalen onder de dakrand me op. Zulke schalen waren vaak buit die in de Middeleeuwen werd behaald tijdens aanvallen op en rooftochten in islamitische gebieden. En Pisa was tijdens haar hoogtijdagen nogal eens betrokken bij zulke raids, hetgeen bijvoorbeeld moge blijken uit de beroemde griffioen van de kathedraal van de stad. Het had er dus alle schijn van dat de San Sisto een middeleeuwse kerk was. Reden genoeg om even binnen te wippen en de kerk te verkennen.

De bouw van de San Sisto begon in 1087 en in 1133 werd de kerk gewijd. De klokkentoren dateert waarschijnlijk van de dertiende eeuw. San Sisto is in dit geval Paus Sixtus II (257-258). De keuze voor Sixtus was weloverwogen. Op 6 augustus 1087 hadden troepen uit Pisa en Genua de Tunesische stad Mahdia ingenomen en geplunderd. Sixtus was op 6 augustus van het jaar 258 de marteldood gestorven in Rome, dus het was logisch een nieuwe kerk in Pisa aan hem te wijden. Ongetwijfeld werd een deel van de buit voor de bouw van deze kerk aangewend en mogelijk werd de gevel van de kerk gedecoreerd met gestolen islamitisch aardewerk (inmiddels vervangen door kopieën). Tijdens de inname van Mahdia hadden de Pisanen en Genuezen nog gebroederlijk samengewerkt, maar op 6 augustus 1284 stonden ze lijnrecht tegenover elkaar tijdens de zeeslag bij Meloria. De Pisaanse vloot leed een smadelijke nederlaag en de stad raakte haar machtspositie kwijt. Zelfs de bouw van de beroemde Scheve Toren moest worden opgeschort. Om begrijpelijke redenen was ook Paus Sixtus II ineens een stuk minder populair.

Decoratieve schalen onder de dakrand.

Zijaanzicht van de kerk.

Interieur van de kerk.

Het interieur van de kerk is eenvoudig. De zuilen die het gebouw opdelen in een middenschip en zijbeuken zijn overduidelijk spolia, dat wil zeggen hergebruikte materialen uit Romeinse gebouwen. Geen zuil is hetzelfde, dus het zal om materialen uit verschillende gebouwen gaan. Een aantal van de kapitelen dateert eveneens van de Romeinse tijd, andere zijn middeleeuws. Een plafond heeft de San Sisto niet: we zien de beschilderde houten balken van de dakconstructie. De vloer met schaakbordpatroon lijkt nieuw en is weinig interessant. De kerk heeft een hoogaltaar in Barokstijl, in 1730 gemaakt door de beeldhouwer Andrea Vaccà, van wie we eerder werk hebben gezien in Pistoia. Veel van de overige Barokdecoraties zijn in de twintigste eeuw weer verwijderd om de kerk haar middeleeuwse uiterlijk terug te geven.

Tot de hoogtepunten in de kerk mag een beschilderd houten crucifix gerekend worden. Het crucifix dateert van 1370 en is een kopie van de befaamde Volto Santo in Lucca. Christus aan het kruis is volledig gekleed en bovendien gekroond. Hij heeft evident de dood overwonnen. Bezoekers vinden het crucifix in de rechter zijbeuk.

Crucifix in de San Sisto.

Een ander opmerkelijk voorwerp in de kerk is het grafschrift van de islamitische emir Al-Murtada, die op 7 januari 1094 stierf. Ibn Aglab al-Murtada heerste vanaf 1076 over de Balearen, de eilanden voor de oostkust van Spanje. In 1113 viel een grote christelijke vloot de eilandengroep aan in een kruistocht die tot 1115 zou duren. De Pisanen, geleid door hun aartsbisschop Pietro Moriconi, speelden een voorname rol in de expeditie. Uiteraard hadden zij die precies op 6 augustus van het jaar 1113 gelanceerd. Wederom bleek de heilige Sixtus hen gunstig gezind, want de kruistocht werd een succes. Tijdens de tocht maakten ze het grafschrift buit op Mallorca, waarna het in 1115 naar de San Sisto werd overgebracht. Het grafschrift is in het Koefisch opgesteld, een oud Arabisch schrift. Kennelijk is het object lange tijd kwijt geweest, want het werd pas bij restauratiewerkzaamheden in 1937 teruggevonden. Thans hangt het aan de binnengevel, gelukkig met een vertaling (in Italiaans; voor een Engelse vertaling: zie de link hieronder).

Grafschrift van emir Ibn Aglab al-Murtada.

Meer lezen: Church of San Sisto | Comune di Pisa – Turismo