Het charmante stadje Cefalù ligt onder een grote rots. De oude Grieken meenden dat deze rots veel weg had van een mensenhoofd (κεφαλή) en ze noemden het stadje dan ook Kephaloidion. Kephaloidion was een betrekkelijk welvarend stadje met een eigen bisschop in de Byzantijnse tijd, die begon in 535 met de herovering van Sicilië op de Ostrogoten door de beroemde generaal Belisarius. In 827 vielen de islamitische Aghlabiden uit Noord-Afrika het eiland aan, overigens op uitnodiging van de Byzantijnse commandant Euphemius. Tussen 827 en 878 namen de moslims het grootste gedeelte van Sicilië in en vestigden er een emiraat. Kephaloidion viel in 858 in hun handen. Het stadje stelde weinig meer voor toen het in 1063 werd veroverd door de Normandiër Rogier I, die samen met zijn oudere broer Robert Guiscard en met steun van de Paus oorlog voerde op Sicilië. Rogier I zou wat er nog over was van Kephaloidion grotendeels verwoesten[1], maar het stadje werd weer opgebouwd door zijn zoon Rogier II, die in 1130 de eerste koning van Sicilië werd. Aan Rogier II danken we de schitterende kathedraal van Cefalù, die UNESCO werelderfgoed is.
De rots van Cefalù.
Een beklimming van de rots levert een aardig inkijkje op in de geschiedenis van Cefalù. Er staan namelijk nogal wat restanten van oude gebouwen op de rots. De rots maakt deel uit van een park dat tegen betaling betreden kan worden. Na het kopen van een kaartje krijgt de bezoeker een nummer mee, dat na afloop van de wandeling moet worden genoemd bij de staf van het park, zodat men daar zeker weet dat iedereen weer beneden gekomen is.
Kust van Sicilië.
Zicht op het oude gedeelte van Cefalù.
Een eerste uitkijkpunt biedt een mooi uitzicht op het nieuwe gedeelte van Cefalù, met haar toeristenhotels en smalle zandstranden (zie de afbeelding hierboven). Veel interessanter voor de geschiedenisliefhebber zijn de archeologische resten van een woonwijk hoger op de rots. De wijk moet tussen de zesde en de achtste eeuw verrezen zijn, toen de inwoners van het lager gelegen gedeelte van het stadje werden aangevallen vanuit Noord-Afrika, aanvankelijk door de Vandalen (wier koninkrijk in 534 werd vernietigd door de genoemde Belisarius) en vervolgens door de moslims. Het lager gelegen stadje bleef bestaan, maar het gedeelte op de rots was volledig zelfvoorzienend, zo blijkt uit de aanwezigheid van cisternen, ovens en pakhuizen. Ook stond er een kerkje gewijd aan Sint Anna. De gebouwen waarvan we thans de restanten zien, dateren van de elfde tot de zestiende eeuw, maar ze zijn vrijwel allemaal over oudere gebouwen heen gebouwd.
Restanten van pakhuizen op de rots.
Kerkje van Sint Anna.
Wie wil, kan helemaal naar de top van de rots wandelen en de ruïne van het Normandische kasteel (Rocca) bezoeken. Zelf gaf ik de voorkeur aan de westzijde van de rots, vanwaar men een schitterend uitzicht heeft op het oude gedeelte van de stad én op de prachtige kathedraal van koning Rogier II. Iets verder naar het oosten staan de overblijfselen van de zogenaamde ‘tempel van Diana’. Het gaat om een megalithisch gebouw, gemaakt van blokken kalksteen die zonder cement op elkaar gestapeld zijn. Het gebouw wordt met veel slagen om de arm gedateerd op de negende of achtste eeuw voor onze jaartelling en had vrijwel zeker een religieuze functie (de enige deur is volgens een informatiebordje gericht op de equinox, de ondergaande zon en de planeet Venus). Vaak wordt de vergelijking gemaakt met andere megalithische constructies in het Middellandse Zeegebied. De ‘tempel van Diana’ stond er in elk geval al toen Fenicische en Griekse kolonisten op het eiland verschenen. Grieken en Romeinen voerden wijzigingen aan het gebouw door, wat waarschijnlijk de Romeinse naam ervan verklaart. In de Middeleeuwen werd het heiligdom omgevormd tot een kerk gewijd aan de obscure vrouwelijke heilige Venera, die in de tweede eeuw op Sicilië zou hebben gepreekt.
Ruïne van het Normandische kasteel.
‘Tempel van Diana’.
Noot
[1] John Julius Norwich, The Kingdom in the Sun, p. 12.