Piacenza: Santa Maria di Campagna

De Santa Maria di Campagna.

De kerk van Santa Maria di Campagna staat aan de Piazzale delle Crociate, het ‘plein van de kruistochten’. De naam van de kerk verwijst naar het feit dat ze buiten de stadsmuren van Piacenza, dus op het platteland, is gebouwd. De naam van het plein is op haar beurt verbonden met het Concilie van Piacenza, dat in maart van het jaar 1095 onder leiding van Paus Urbanus II (1088-1099) werd gehouden. Er kwamen zoveel mensen op het concilie af, namelijk 200 bisschoppen, 4.000 geestelijken en 30.000 leken, dat de bijeenkomst buiten de stad moest worden voortgezet, en wel op de plek waar nu de Piazzale delle Crociate ligt. Het Concilie van Piacenza vormde de opmaat voor het Concilie van Clermont later datzelfde jaar. Daar zou Paus Urbanus oproepen tot de Eerste Kruistocht.

Op de plek waar nu de kerk staat, stond al vanaf de veertiende eeuw een klein oratorium met de naam Santa Maria di Campagnola. Op 13 april 1522 werd de eerste steen van de huidige kerk gelegd door de toenmalige bisschop van Piacenza, kardinaal Scaramuccia Trivulzio. De architect die de bouw leidde, was Alessio Tramello (1455-1535); de lange straat ten noorden van de kerk is naar hem vernoemd. In 1528 was het gebouw klaar. Tramello bouwde de Santa Maria di Campagna in de vorm van een Grieks kruis, maar die vorm heeft de kerk tegenwoordig niet meer. In 1791 bouwde de architect Lotario Tomba (1749-1823) namelijk een koor door de westelijke arm van het kruis te verlengen. De kerk heeft nu dus de vorm van een Latijns kruis, zij het een Latijns kruis met de korte kant aan het begin van het gebouw in plaats van aan het einde.

Interieur van de kerk.

Cappella di Santa Caterina – Il Pordenone.

Bezienswaardigheden: Il Pordenone

De kerk stond niet vermeld in onze reisgids. We zouden haar dan ook nooit bezocht hebben als we niet een kaartje van Piacenza van Google Maps hadden uitgeprint. Daarop stond de kerk aangegeven, en bij een eerste check op mogelijke bezienswaardigheden zagen we al dat in de Santa Maria di Campagna het nodige werk van Giovanni Antonio de’ Sacchis, bijgenaamd Il Pordenone (ca. 1483-1539), te zien is. Dat beloofde veel goeds, want we hadden het jaar daarvoor zijn fresco’s in de Duomo van Cremona gezien en waren daar zeer van onder de indruk. Voor de Santa Maria di Campagna in Piacenza schilderde Il Pordenone allereerst het fresco van Sint Augustinus dat we op de muur links van de ingang aantreffen. Verder decoreerde hij de Cappella di Santa Caterina en de Cappella della Natività. Ten slotte beschilderde Il Pordenone de koepel van de kerk met afbeeldingen van God de Vader, heiligen, profeten, putti en sibillen, maar opmerkelijk genoeg ook heidense goden.

De Cappella di Santa Caterina is gewijd aan de heilige Catharina van Alexandrië. Haar verhaal is op deze website al heel vaak aan de orde gekomen. Catharina zou een christelijke vrouw zijn geweest die vijftig heidense filosofen en redenaars zou hebben verslagen tijdens een theologisch debat dat was georganiseerd door de keizer Maxentius (306-312). Deze overwinning zou ertoe hebben geleid dat veel van haar opponenten zich tot het christendom bekeerden. Maxentius liet haar vervolgens martelen en veroordeelde haar tot de dood door radbraken. Zodra ze echter het rad aanraakte, brak het in stukken uiteen. De keizer liet haar daarop onthoofden. Il Pordenone schilderde de fresco’s in de kapel in 1531 in opdracht van de naamgenote van de heilige, Caterina Scotti, een telg uit een lokale adellijke familie (zie Piacenza: San Giovanni in Canale). Op de twee grote fresco’s zien we Catharina debatteren met de filosofen en haar Mystieke Huwelijk met Christus. In de lunetten schilderde de kunstenaar de mislukte executie met het rad en de daaropvolgende (succesvolle) executie met het zwaard.

Cappella della Natività – Il Pordenone.

De Cappella della Natività staat uiteraard in het teken van de geboorte van Christus. Il Pordenone maakte de fresco’s in deze kapel in opdracht van de geestelijke Pietro Antonio Rollieri. De grote geboortescène op de linker muur gaat niet over de geboorte van Christus, maar over die van zijn moeder, de Maagd Maria. Dat blijkt alleen al uit het feit dat de geboorte plaatsvindt in een huis in plaats van in een stal. Het altaarstuk met de Aanbidding der Wijzen is aanzienlijk interessanter. Op de voorgrond zien we de krikkemikkige stal met alle hoofdpersonen van het kerstverhaal: Jozef, Maria, het kindje Jezus en de drie koningen met hun geschenken. Op de achtergrond staan mensen op hun balkons en hangen ze uit de ramen. De koningen zijn met groot gevolg gekomen, want helemaal in de verte zien we nog rijdieren die tot de stoet behoren. Boven de stal zien we het Christuskind in een bundel licht en een kruis. In de lunetten schilderde Il Pordenone de Vlucht naar Egypte en de Aanbidding van de Herders. In deze kapel rust ook Marco Fantuzzi da Bologna (1405-1479), een Franciscaan die in 1868 zalig werd verklaard door Paus Pius IX.

De fresco’s op de binnenzijde van de koepel dateren van de periode 1530-1535. In de lantaarn zien we God de Vader afdalen, ondersteund door drie putti en omringd door nog veel meer putti. In de acht segmenten van de koepel zijn profeten afgebeeld, van wie van vier met zekerheid de identiteit kan worden vastgesteld: boven God de Vader zijn dat Habakuk, Daniël en Simson (of Samson), en onder Hem is dat David. Deze schilderingen zijn vanaf de grond vrij goed te zien, maar als u de overige schilderingen wilt kunnen bewonderen, zijn er twee mogelijkheden: er kunt ze via deze prachtige website bekijken of u kunt via deze website een tour boeken waarbij u omhoog klimt naar de koepel. Il Pordenone schilderde aan de binnenzijde daarvan ook voorstellingen uit de klassieke mythologie en apostelen.

Binnenzijde van de koepel, fresco’s van Il Pordenone en Il Sojaro.

God de Vader in de lantaarn.

De evangelist Mattheus – Il Sojaro.

Andere bezienswaardigheden

Uiteraard draait het in de Santa Maria di Campagna niet alleen om Il Pordenone. Sterker nog, niet alle koepelfresco’s zijn van zijn hand. In 1543 completeerde Bernardino Gatti, bijgenaamd Il Sojaro (ca. 1495-1576), het werk van zijn voorganger door op de trommel voorstellingen uit het leven van de Maagd te schilderen. Ook beschilderde hij de pendentieven van de koepel. Aangezien een koepel vier pendentieven heeft, is het logisch dat Il Sojaro koos voor het afbeelden van de vier evangelisten. Een laatste werk van deze schilder in de kerk is het fresco van Sint Joris en de draak aan de muur direct rechts van de ingang, bij het winkeltje. Joris heeft de draak reeds getroffen met zijn lans, waarvan de punt vastzit in de kop en het lijf van het beest. De heilige berijdt een wit paard en staat op het punt de draak met zijn zwaard de genadeslag te geven. Rechts kijkt de prinses die Joris gered heeft toe. De stad op de achtergrond zou heel goed Piacenza kunnen zijn. Een van de gebouwen lijkt namelijk verdacht veel op de Duomo en het gebouw in het midden heeft trekken van het Palazzo Gotico.

Ook de marmeren vloer van Giambattista Carrà uit Milaan mag er zijn en daarnaast staat in de kerk een interessant beeld van een knielende Ranuccio I Farnese, hertog van Parma en Piacenza tussen 1592 en 1622. Het beeld valt niet direct op, maar u kunt het net buiten de Cappella di Santa Caterina vinden als u richting het koor loopt. De maker van het beeld is Francesco Mochi (1580-1654), die later ook beroemde bronzen beelden zou maken van Ranuccio en zijn vader Alessandro Farnese. Deze beelden op de Piazza dei Cavalli in Piacenza heb ik eerder besproken. Tegenover de knielende Ranuccio in de Santa Maria di Campagna staat een beeld van een paus. Ik heb niet kunnen achterhalen om welke paus het gaat, maar het zou heel goed Urbanus II kunnen zijn, gelet op zijn band met deze plek (zie hierboven).

Sint Joris en de draak – Il Sojaro.

De kerk is verder erg trots op een fresco van Giovanni Francesco Barbieri (1591-1666), beter bekend als Guercino (‘schele’). U vindt het links boven de genoemde paus. Op het fresco zien we een man en een vrouw die bezoek krijgen van een engel. Hier wordt het verhaal uit Rechters 13 verteld. De man is Manoach en zijn naamloze vrouw is onvruchtbaar. De engel komt het echtpaar vertellen dat zij toch zwanger zal worden. Aan het einde van Rechters 13 wordt het kind geboren en komen we zijn naam te weten: “De vrouw bracht een zoon ter wereld en noemde hem Simson”.

Ten slotte heeft de kerk ook nog werken van onder meer Camillo Procaccini (1561-1629), Pietro Antonio Avanzini (1656-1733) en Gaspare Traversi (1722-1770). En zo blijkt maar weer eens dat achter een simpele bakstenen gevel een rijkversierd interieur schuil kan gaan. Al met al is er dus zeer veel te zien en is de Santa Maria di Campagna zeker een bezoekje waard.

Bronnen: de website van de gemeente Piacenza, deze culturele website, het Italiaanse Wikipedia en twee websites over de koepel van de Santa Maria di Campagna.

One Comment:

  1. Pingback:Parma: De Duomo – – Corvinus –

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.