Bologna: Santa Maria dei Servi

Kerk van Santa Maria dei Servi.

De Santa Maria dei Servi is de kerk van de Servieten van Maria in Bologna. Deze orde werd in 1233 in Florence opgericht door een groep gefortuneerde stoffenhandelaren. Officiële pauselijke goedkeuring volgde pas in 1304. Met financiële steun van Taddeo Pepoli (ca. 1285/90-1347), tussen 1337 en 1347 Heer van Bologna, begon in 1346 de bouw van de Servietenkerk in die stad. In 1383 was de kerk voltooid. Slechts drie jaar later werd het gebouw alweer uitgebreid. Daarbij speelde de leider van de orde, Andrea da Faenza (1319-1396), een grote rol. Hij was niet alleen een geestelijke, maar tevens een kundig architect. Na zijn dood werd hij in de Santa Maria dei Servi begraven. Zijn grafsteen is bewaard gebleven en kan bezichtigd worden. Mogelijk was ook de veel jongere architect Antonio di Vincenzo (ca. 1350-1401/02) bij de uitbreiding betrokken. Hij zou later de eerste architect van de beroemde basiliek van San Petronio worden.

Opvallend aan de kerk is het atrium dat ervoor gebouwd werd. Dat atrium heeft een lange geschiedenis. Al in 1392 werd begonnen met de bouw van de colonnade langs de Strada Maggiore, dus langs de linkerflank van de kerk. Door toevoegingen die in de vijftiende, zestiende en negentiende eeuw gebouwd werden, ontstond een atrium voor de kerk dat eerder de vorm van een trapezium dan van een vierkant heeft. De klokkentoren van de kerk dateert van 1453 en is 52 meter hoog. Hij is vooral goed te zien vanaf de 97 meter hoge Asinelli-toren. Het klooster naast de kerk, dat ooit uit drie kruisgangen moet hebben bestaan, is niet meer als zodanig in gebruik. Wie het complex van boven bekijkt met Google Street View zal zien dat de grote kruisgangen nu vooral gebruikt worden voor het parkeren van auto’s.

Kerk en klooster van boven bezien.

Interieur van de kerk.

De bakstenen gevel van de Santa Maria dei Servi is bij gebrek aan decoraties totaal niet interessant. In de grote oculus zien we een ruit waarop we met moeite het symbool van de Servieten herkennen. De twee kleinere oculi zijn dichtgemetseld. We gaan gauw naar binnen en betreden dan een indrukwekkend Gotisch interieur met imposante bakstenen zuilen en hoge kruisgewelven. In de zijbeuken vinden we verschillende kapellen met werken van vooral lokale meesters. Ik noem een Noli me tangere van Francesco Albani (1578-1660), een Annunciatie van Innocenzo da Imola (1490-1550) en vooral een Paradijs van Denijs Calvaert (ca. 1540-1619). Calvaert, in het Italiaans ook wel bekend als Dionisio Fiammingo, was een Vlaming die een grote reputatie verwierf in Bologna. Hij zou ook in deze kerk begraven zijn, maar ik heb geen graf of grafsteen kunnen terugvinden. Een goede foto van zijn Paradijs ziet u hier.

Wie wat verder naar achteren loopt, komt ook een aantal oudere kunstwerken tegen. Op de gewelven en wanden van de kooromgang zijn bijvoorbeeld wat (restanten van) fresco’s van Vitale da Bologna (ca. 1310-1360) te zien en de kerk heeft ook een veelluik dat wordt toegeschreven aan Lippo di Dalmasio (ca. 1352-1410). De laatstgenoemde was de zoon van Dalmasio Scannabecchi, van wie we eerder werk in Pistoia in Toscane hebben gezien. Helaas kan het in de Santa Maria dei Servi tamelijk donker zijn, hetgeen het lastig maakt om de fijne details van de schilderingen te zien. In de kooromgang vinden we ook de grafsteen van de al genoemde Andrea da Faenza. Naar ik aanneem, gaat het om de bovenste dekplaat die tegen de wand bevestigd is. Op de grond is echter ook een interessante en tamelijk opvallende grafsteen te zien. De beeltenis van de overledene in zijn zwarte habijt ziet er levensecht uit. Volgens deze bron gaat het om de grafsteen van Lucido Conti (1388-1437), een kardinaal die zijn laatste jaren in het klooster van de Servieten doorbracht.

Madonna met Kind toegeschreven aan Cimabue (foto: Web Gallery of Art).

Een mooi kunstwerk is verder een terracotta altaarstuk van de Bolognese beeldhouwer Vincenzo Onofri  uit 1503. Het stelt een Madonna met Kind voor, geflankeerd door de heiligen Laurentius en Eustachius. Men ziet de naam van de kunstenaar op de verhoging waarop de troon van de Madonna staat.

Hét hoogtepunt in de kerk is echter een werk dat in de eerste kapel van het koor te vinden is. Het gaat om een grote paneelschildering die door velen wordt toegeschreven aan Cimabue (ca. 1240-1302). Anderen schrijven de schildering toe aan diens leerlingen, of dichten die op z’n minst een grote rol bij het vervaardigen van het werk toe. Hoe dit ook zij, de paneelschildering dateert van ca. 1280-1285. Tijdens ons bezoek aan de kerk in september 2020 konden we helaas de kapel niet betreden en de schildering dus ook niet van dichtbij bewonderen. Gelukkig is er dan nog de Web Gallery of Art, die overigens de toeschrijving aan Cimabue ‘twijfelachtig’ noemt.

Bronnen: Evert de Rooij, Emilia-Romagna, p. 84, het Italiaanse Wikipedia, Bologna Welcome en Informagiovani.

One Comment:

  1. Pingback:Bologna: San Petronio – – Corvinus –

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.