Fiesole: Convento di San Francesco

Convento di San Francesco.

De kleine stad Fiesole rijst hoog boven de veel grotere stad Florence in de vallei beneden uit. Fiesole stond bekend als Vipsul in de Etruskische tijd en werd wellicht al rond 700 BCE gesticht. Gelegen op een heuvel op een hoogte van zo’n 300 meter was de stad gemakkelijk te verdedigen en werd ze een belangrijk machtscentrum in dit deel van Italië. In de vroege derde eeuw BCE moesten de Etrusken plaatsmaken voor de nieuwe machthebbers in Italië, de Romeinen. De Romeinen doopten de stad om tot Faesulae en leden hier in 225 BCE een pijnlijke nederlaag tegen een plunderend Keltisch leger (althans volgens Polybius, maar de slag vond naar alle waarschijnlijkheid niet hier plaats). De stad Florence werd pas in 59 BCE gesticht als kolonie voor veteranen uit het Romeinse leger. De nieuwe nederzetting werd Florentia genoemd, maar ondanks de groei van deze kolonie bleef Faesulae een belangrijke stad. Tijdens de Middeleeuwen was Fiesole – zoals de stad nu werd genoemd – een felle rivaal van Florence. De twee steden streden om de macht en vochten vele oorlogen met elkaar uit. Aan de macht van Fiesole werd in 1125 voorgoed een einde gemaakt toen de stad door de legers van Florence werd veroverd. Zo had de “dochter” eindelijk haar “moeder” verslagen.

Koor van de kerk.

Tegenwoordig is Fiesole een bekoorlijk stadje dat vooral toeristen trekt die de drukte en het lawaai van Florence willen ontvluchten en willen genieten van het panoramische uitzicht. Vanaf de Piazza Mino da Fiesole, genoemd naar een vijftiende-eeuwse beeldhouwer, leidt de steile Via San Francesco naar de top van de heuvel waar ooit de oude citadel van het Etruskische Fiesole stond. Op deze plek werd in 1399 het Convento di San Francesco gebouwd voor de Frati Minori van de Franciscaner Orde. Dit klooster nam de plaats in van een oudere kapel en een klein huis dat rond 1330 was gebouwd om een congregatie van Benedictijner nonnen onderdak te bieden. Het Convento di San Francesco werd in de loop der tijd uitgebreid en bestaat thans uit een kerk en drie kloostergangen, alsook uit cellen voor de monniken en het Museo Etnografico Missionario, dat men gratis kan bezoeken (een kleine donatie wordt op prijs gesteld). De beroemdste bewoner van het Convento was San Bernardino di Siena (1380-1444), een Franciscaanse missionaris die in 1418 gardiaan (overste) van het complex werd.

De kerk van het klooster, gewijd aan Sint Franciscus van Assisi, is erg eenvoudig. Ze heeft een grotendeels onversierde Gotische gevel met een roosvenster, en het interieur is qua stijl eveneens Gotisch. De kerk heeft een enkel schip dat van het koor gescheiden wordt door een balustrade. Achter de balustrade staat het altaarstuk, een Kruisiging van Neri di Bicci (ca. 1419-1491). Toevalligerwijs heeft de kerk ook een veel complexer drieluik van Neri’s vader Bicci di Lorenzo (1373-1452), van wie we ook werk hebben gezien in Rignano sull’Arno. Het drieluik toont ons een Madonna met Kind met engelen en heiligen. De heiligen op het paneel zijn, van links naar rechts, Sint Lodewijk van Toulouse (1274-1297; let op de Franse fleur-de-lis op zijn gewaad), Sint Franciscus van Assisi (1181-1226), de Portugees Sint Antonius van Padova (1195-1231; met een brandend hart in zijn hand) en de vierde-eeuwse Sint Nicolaas, bisschop van Myra in het huidige Turkije.

Drieluik door Bicci di Lorenzo.

Hoewel het kerkinterieur vrij sober is, sieren toch een paar interessante schilderijen de muren. Los van een Aanbidding der Koningen van een onbekende vijftiende-eeuwse schilder en een Mystiek Huwelijk van de heilige Catharina, toegeschreven aan Cenni di Francesco (actief tussen 1369 en 1415), kunnen we genieten van werken van Piero di Cosimo (1462-1522) en Raffaellino del Garbo (gestorven ca. 1527). De eerstgenoemde voltooide zijn Onbevlekte Ontvangenis ergens tussen 1507 en 1516. Het doek is intrigerend vanwege het grote aantal boekrollen met teksten over Maria en vanwege de aanwezigheid van zes heiligen op het onderste gedeelte. Deze kunnen worden geïdentificeerd als Augustinus van Hippo, Bernardus van Clairvaux, Franciscus van Assisi, Hiëronymus, Thomas van Aquino en – kennelijk – Anselmus van Canterbury. Op het bovenste gedeelte zien we God, de Maagd Maria en engelen.

Onbevlekte Ontvangenis door Piero di Cosimo / Annunciatie door Raffaellino del Garbo.

Del Garbo was een leerling van Filippino Lippi en assisteerde hem bij de decoratie van de Carafa-kapel in de Santa Maria sopra Minerva in Rome. Zijn Annunciatie in de Chiesa di San Francesco in Fiesole is eenvoudig maar kleurrijk. Afgezien van de wat curieuze voorstelling van de Heilige Geest – de Duif van de Heilige Geest heeft het hoofd van het kindje Jezus – zien we de profeten Jesaja en Jeremia in de twee tondi in de linker en rechter bovenhoek. Ik weet niet wie de man onderaan op het schilderij is. Waarschijnlijk gaat het om de geestelijke die de opdracht voor het doek gaf.

Bezoekers moeten zeker ook een bezoek brengen aan de grootste van de drie kruisgangen, die is opengesteld voor publiek. Een zeer vreedzame en serene plek, met een lieflijke kloostertuin in het midden. Men kan er ook de trap naar de eerste verdieping nemen en enkele van de cellen bekijken die de broeders, inclusief Bernardino di Siena, gebruikten om na te denken, te bidden, te lezen, te schrijven en te slapen.

Bekoorlijke kruisgang van het Convento.

Het Convento di San Francesco is interessant vanwege de architectuur, kunst en stilte van het complex. Maar de echte reden waarom veel toeristen dit complex, dat hoog boven de stad Florence uittorent, bezoeken is het ongelooflijk mooie uitzicht. Ik ben tot nu toe driemaal in Fiesole geweest en heb elke keer weer de heuvel beklommen om Florence te zien liggen in de vallei beneden. Zelfs op een bewolkte dag kan men duidelijk alle beroemde gebouwen van de stad zien, variërend van de Duomo tot de Santa Croce, en van de San Lorenzo tot het Palazzo Vecchio. Het uitzicht is werkelijk adembenemend, en dit is een gevoel dat zich onmogelijk laat delen door middel van een plaatje. Dit is iets wat bezoekers zelf moeten ervaren.

Florence, gezien vanuit Fiesole (foto genomen in augustus 2016, rond 21:30).