Arezzo: Santa Maria delle Grazie

Santa Maria delle Grazie.

Het is een flinke wandeling naar het oratorium van Santa Maria delle Grazie in Arezzo. Het gebouw staat namelijk niet in het stadscentrum, maar ongeveer een kilometer ten zuiden daarvan. De route naar het oratorium is niettemin heel eenvoudig. Vanaf het treinstation van Arezzo volgt men de brede Viale Michelangelo, die op een gegeven moment overgaat in de Viale Mecenate, genoemd naar de beroemdste inwoner van Arezzo uit de Oudheid, de beschermer van kunst en cultuur Maecenas. Volg de Viale Mecenate helemaal tot aan het einde en u kunt de Santa Maria delle Grazie onmogelijk missen.

Geschiedenis

Het oratorium staat ten noorden van een beboste heuvel. In de Oudheid bevond zich hier een bron waaraan geneeskrachtige werking werd toegedicht, vooral bij diverse kinderziekten. Ook nadat Arezzo christelijk was geworden bleven de inwoners nog eeuwenlang naar de bron afreizen. Dit was tegen het zere been van de Franciscaanse prediker Bernardinus van Siena (ca. 1380-1444). In 1425 preekte hij in Arezzo en bij die gelegenheid probeerde hij een einde te maken aan de volgens hem heidense praktijken bij de bron. Zijn poging mislukte echter en Bernardinus werd weggejaagd. Drie jaar later, in 1428, had hij wel succes. De prediker wist een grote volksmeute te mobiliseren en trok daarmee naar de bron toe, die vervolgens werd gedempt met puin en stenen. Niet veel later werd op het terrein een kleine kapel gebouwd, waarvoor de lokale schilder Parri di Spinello (ca. 1387-1453) een fresco van de Madonna della Misericordia schilderde.

Santa Maria delle Grazie. Rechts de kapel van Sint Bernardinus van Siena.

Interieur van het oratorium.

Tussen 1435 en 1444 werd de kapel vervangen door een groter oratorium, dat werd ontworpen door de architect Domenico del Fattore. Bernardinus van Siena werd in 1450 heilig verklaard door Paus Nicolaas V (1447-1455). Dit was de aanleiding om tussen 1450 en 1456 de kapel rechts van het oratorium bij te bouwen. Ik trof de kapel bij mijn bezoek gesloten aan, maar foto’s van het gebouwtje vindt u hier. In 1470-1471 werd vervolgens een groot plein voor de Santa Maria della Grazie gecreëerd, waarop nog lange tijd een jaarlijkse kermis werd gehouden. Het plein was oorspronkelijk aan drie zijden omgeven door een zuilengang, maar daarvan zijn aan de oost- en westzijde alleen kleine stukjes bewaard gebleven. Wel nog volledig intact is de prachtige brede portiek met zeven bogen voor de Santa Maria della Grazie. Deze werd gebouwd door de architect en beeldhouwer Benedetto da Maiano (1442-1497). Het is niet precies bekend wanneer hij dat deed, misschien tussen 1478 en 1482, maar anders rond 1490. Finishing touch voor het oratorium was de plaatsing van het grote altaarscherm van Andrea della Robbia (1435-1525), gemaakt tussen 1487 en 1493.

Interieur

De portiek van Benedetto da Maiano is zo’n drie maal breder dan het oratorium zelf. Bezoekers worden hierdoor enigszins op het verkeerde been gezet: als ze het gebouwtje betreden blijkt het veel kleiner te zijn dan ze gedacht hadden. In twee stappen is men bij het altaarscherm. Andrea della Robbia is vooral bekend vanwege zijn werken van geglazuurde terracotta. Dit was de specialiteit van zijn familie. Het altaarscherm van de Santa Maria della Grazie is echter gemaakt van marmer. Erin is het oudere fresco van Parri di Spinello bevestigd, een schilder die de zoon was van de bekendere Spinello Aretino (ca. 1350-1410). Parri’s Madonna della Misericordia is een interessant werk. De Madonna beschermt met haar mantel een groep knielende mannen (links) en vrouwen (rechts). Uiterst links is Bernardinus van Siena afgebeeld, uiterst rechts Catharina van Siena. Tussen de knielende mannen bevindt zich ook een paus, herkenbaar aan zijn tiara. Hij is Paus Gregorius X (1271-1276), die in Arezzo overleed en van wie men de graftombe nog kan zien in de plaatselijke Duomo.

Madonna della Misericordia – Parri di Spinello.

Op de rechtermuur vinden we dan nog een beschadigd fresco van Lorentino d’Andrea (ca. 1430-1506). Hij was een leerling en navolger van de bekendere Piero della Francesca, van wie we eerder werk hebben gezien in de kerk van San Francesco in Arezzo. Op Lorentino’s fresco zien we in het midden Paus Sixtus IV (1471-1484). Het fresco werd dus tijdens diens pontificaat geschilderd. De twee kardinalen zijn te herkennen aan hun wapenschilden. De man links is kardinaal Francesco Todeschini Piccolomini (1439-1503). Hij werd in 1503 tot Paus Pius III gekozen, maar stierf al na 26 dagen (zie Siena: Libreria Piccolomini). Aan de andere kant zien we kardinaal Francesco Gonzaga (1444-1483). Hij was de zoon van Ludovico III Gonzaga, markies van Mantova (zie Mantova: Castello San Giorgio en Camera degli Sposi). Onder de paus en de kardinalen knielen verschillende mannen. Opmerkelijk is dat buiten het frame van het fresco nog een knielende figuur te zien is. De website van het oratorium suggereert dat het een zelfportret van de schilder zou kunnen betreffen.

Fresco van Lorentino d’Andrea.

Website: Santa Maria delle Grazie (smariadellegraziea.wixsite.com)