Een wandeling door Asti

Het charmante stadje Asti in Piemonte heeft Romeinse wortels. Asti werd in de tweede eeuw voor onze jaartelling in het gebied van de Liguriërs gesticht als Hasta. Hasta is het Latijnse woord voor ‘lans’, maar in dit geval is de naam vermoedelijk eerder afgeleid van een Keltisch of Ligurisch woord voor ‘heuvel’. Na de val van het West-Romeinse Rijk in de vijfde eeuw raakte Asti in verval, maar het stadje bloeide weer op onder Longobardisch en vervolgens Frankisch gezag. In 992 verleende de latere keizer Otto III van het Heilige Roomse Rijk de kooplieden van Asti het recht om overal binnen het rijk vrij handel te drijven. De stad profiteerde flink van haar ligging op een kruispunt van handelsroutes en in de stad werden banken opgericht, die geld leenden aan vorsten overal in Europa.

Na te zijn geregeerd door hertogen, graven en bisschoppen werd Asti in 1095 een vrije comune. Die vrijheid kon helaas niet voorkomen dat ook Asti werd meegesleept in het zinloze en schier eindeloze conflict tussen de Welfen en de Ghibellijnen. Tijdens dit conflict stelde de stad zich in 1312 onder bescherming van koning Robert van Anjou van Napels, om uiteindelijk in 1342 onderworpen te worden door de Visconti van Milaan. Opnieuw werd een graafschap ingesteld (1342-1531), waarbij in de eerste decennia de stad afwisselend onder de Visconti van Milaan of de Paleologen van Monferrato viel. Zeer belangrijk was het huwelijk in 1389 van Valentina Visconti (1371-1408) met Lodewijk I van Orleans (1372-1407). Valentina kreeg Asti mee als bruidsschat, waardoor de stad voor langere tijd onder het Huis van Orleans viel. In 1531 schonk keizer Karel V Asti aan zijn nicht Beatrix van Portugal, die was getrouwd met hertog Karel III van Savoye. Sindsdien maakte het Huis van Savoye er de dienst uit De hertogen van Savoye werden in 1720 ook koningen van Sardinië en vanaf 1861 koningen van Italië.

Ons bezoek aan Asti begon bij het plaatselijke VVV, gevestigd aan de driehoekige Piazza Vittorio Alfieri. Het plein is vernoemd naar een toneelschrijver en dichter (1749-1803) die in Asti werd geboren. Op het plein vindt ieder jaar in september een paardenrace plaats, de Palio di Asti, die ouder is dan de veel bekendere Palio van Siena. Vanaf het VVV liepen we naar de kapittelkerk van San Secondo, die een nauwe band heeft met de paardenrace. De kerk is gewijd aan de beschermheilige van Asti, Sint Secundus, die in het jaar 119 de marteldood zou zijn gestorven. Meer over deze kerk uit de veertiende en vijftiende eeuw leest u in een aparte bijdrage.

De medewerkster van het VVV had ons verteld dat naast de San Secondo en de kathedraal van Asti ook zeker een derde kerk open zou zijn voor het publiek: de Barokke kerk van San Martino. We besloten dan ook op weg naar de kathedraal langs deze kerk te wandelen. De San Martino is uiteraard gewijd aan Sint Martinus van Tours, wiens beeld de gevel siert. De geschiedenis van het gebouw gaat terug tot de negende eeuw, maar de huidige kerk werd gebouwd tussen 1696 en 1738. De San Martino heeft een opvallende gele gevel, die helaas een beetje aan het afbladderen is. Aan de linkerkant ziet men nog de middeleeuwse klokkentoren uit de veertiende eeuw. De kerk moet tot de belangrijkste van Asti worden gerekend. Een kaart in het Palazzo Mazzetti (zie hieronder) noemt in de legenda namelijk eerst de kathedraal, dan de San Secondo, vervolgens de San Martino en daarna pas een hele rits andere kerken. Het interieur van de kerk vond ik minder interessant. Een deel ervan werd bovendien aan het zicht onttrokken door steigers in het koor.

De grote kathedraal van Asti of Duomo verdient zeker een eigen bijdrage. De Duomo is gewijd aan Santa Maria Assunta en San Gottardo. Het gebouw dateert grotendeels van de veertiende eeuw, maar in de achttiende eeuw werd het interieur van de kathedraal grondig onder handen genomen. Het resultaat is Gotische architectuur met Barokke fresco’s. Je moet ervan houden. Persoonlijk vond ik de oude vloermozaïeken uit de twaalfde en dertiende eeuw, afkomstig uit de voorganger van de kathedraal, stukken interessanter. Verder heeft de kathedraal een beeldengroep uit 1500-1502 van de Bewening van de Dode Christus. Aan de buitenkant valt vooral een prachtig portaal uit de veertiende eeuw met beelden uit de vijftiende eeuw op.

Na ons bezoek aan de drie genoemde religieuze gebouwen constateerden we dat het lunchtijd was. We besloten het advies van onze reisgids op te volgen en naar restaurant Tacabanda te gaan in de Via Teatro Alfieri. In het restaurant werken mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, een sympathiek initiatief dat we natuurlijk van harte ondersteunden. Het eten bij Tacabanda was uitstekend, met onder meer een perfecte eendenborst als voorgerecht. We zaten lekker buiten in het sfeervolle en tegelijkertijd rustige steegje naast het restaurant en hadden zo het volmaakte vakantiegevoel. Bij het afrekenen binnen zagen we een foto van het trotse personeel met Paus Franciscus.

Het was nu weer tijd voor kunst en cultuur in Asti, en dat bracht ons naar de schilderijengalerij van het stadje, gevestigd in het Palazzo Mazzetti. De geschiedenis van het stadspaleis gaat terug tot de middeleeuwen, maar in zijn huidige vorm dateert het grotendeels van de achttiende eeuw. In het midden van die eeuw werd het verbouwd door die andere Alfieri die zijn stempel op Asti heeft gedrukt, Benedetto (1699-1767), die een oom van Vittorio was. De galerij bezit veel werk uit de negentiende en twintigste eeuw, bijvoorbeeld van lokale schilders als Carlo Nogaro (1837-1931) en Michelangelo Pittatore (1825-1903). Maar ook schilders van buiten Asti zijn goed vertegenwoordigd, met onder meer werken van de Venetiaan Francesco Hayez (1791-1882) en de Siciliaan Renato Guttuso (1912-1987). In een aparte bijdrage leest u meer over de pinacoteca.

Wij kochten in het Palazzo Mazzetti ook een Smarticket, een kaartje dat toegang geeft tot diverse andere bezienswaardigheden in Asti. In veel gevallen zijn dit bezienswaardigheden waar geen personeel aanwezig is en je met je Smarticket zelf de deuren opent. Wij bezochten als eerste de crypte en het museum van Sant’Anastasio. Sant’Anastasio was een Romaanse kerk uit de elfde en twaalfde eeuw, gewijd aan een van de eerste bisschoppen van Asti. De kerk werd begin zeventiende eeuw afgebroken om plaats te maken voor een nieuwe kerk in Barokstijl. Toen deze op haar beurt vanaf 1907 werd afgebroken om plaats te maken voor een school, werden de crypte en overblijfselen van de Romaanse kerk herontdekt. In het museum zien we kapitelen uit de oude kerk en wapenschilden van adellijke families uit Asti. Direct achter de crypte lag een Longobardisch grafveld uit de zevende-negende eeuw. Het mooiste voorwerp hier beneden is de gebeeldhouwde voorzijde van een altaar dat dateert van het einde van de dertiende of het begin van de veertiende eeuw.

Wie iets wil meekrijgen van Romeins Asti kan het beste het Romeinse huis of Domus Romana in de Via del Varrone bezoeken. De Romeinen drongen in de tweede eeuw BCE de streek Ligurië binnen. Zo voerde de consul Marcus Popilius Laenas in 173 BCE een uiterst gewelddadige oorlog tegen de stam van de Statellati (of Statielli) en nam hij hun voornaamste stad Carystum in. Carystum is tegenwoordig Acqui Terme, zo’n 30 kilometer ten zuiden van Asti. De stichting van Hasta, het latere Asti, kan dan worden geplaatst in de nasleep van de veldtocht van de consul Marcus Fulvius Flaccus tegen de Kelten en Liguriërs in 125-123 BCE. Flaccus was een bondgenoot van Tiberius en Gaius Gracchus, twee belangrijke politieke figuren die grootschalige landhervormingen hadden voorgesteld. De stichting van Asti past goed bij Flaccus’ functie als lid van de landhervormingscommissie die op basis van een wet van Tiberius was ingesteld. Net als de beide Gracchen stierf de ex-consul uiteindelijk een gewelddadige dood, want de hervormingen waren lang niet bij iedereen populair.

De burgers van Asti kregen in de eerste eeuw BCE het Romeins burgerrecht en zagen hun stad verfraaid worden met een forum (mogelijk op de plek van de latere Sant’Anastasio), baden en een amfitheater met een lengte van 104 meter en een breedte van 78 meter. Het Romeinse huis waarvan de restanten bezocht kunnen worden moet aan een invloedrijke familie hebben toebehoord. De restanten zelf zijn niet zo heel erg interessant, maar dat geldt wel voor een mooi vloermozaïek met vissen dat bewaard is gebleven. Ooit sierde het de eetzaal (triclinium) van het huis. Het mozaïek is het meest tastbare stukje Romeins Asti, al staat er zeventig meter ten zuiden van het Romeinse huis nog een toren waarvan de geschiedenis eveneens teruggaat tot de Romeinse tijd. Deze Torre Rossa (zie de eerste foto in deze bijdrage) was waarschijnlijk ooit onderdeel van een stadspoort. Het onderste gedeelte van de toren is nog origineel, het bovenste gedeelte werd in de elfde eeuw toegevoegd. Thans fungeert de Torre Rossa als de klokkentoren van de achttiende-eeuwse kerk van Santa Caterina.

Tot besluit van deze bijdrage noem ik de Torre Troyana aan de Piazza Medici. Ooit was Asti een stad met zo’n 120 torens, maar daarvan zijn er helaas nog maar een stuk of tien over. De Torre Troyana werd in de tweede helft van de dertiende eeuw voltooid. De naam verwijst naar de bankiersfamilie Troya, een van de vele invloedrijke families in Asti. Oorspronkelijk diende de toren vooral als statussymbool van de familie (“mijn toren is hoger dan die van jou”). In de zestiende eeuw werd hij echter omgevormd tot klokkentoren, hetgeen de alternatieve naam Torre dell’Orologio verklaart. De toren is 44 meter hoog. Wie de 199 treden van de toren heeft bedwongen heeft een mooi uitzicht over het stadje. Een nadeel is wel dat alle openingen met netten zijn afgesloten, wat het fotograferen sterk bemoeilijkt.