Wie een bezoek brengt aan Sirmione, de parel van het Gardameer, kan er niet omheen: het kasteel van het stadje, de Rocca Scaligera. Sirmione ligt op een landtong die in het meer uitsteekt en van zuid naar noord zo’n vier kilometer lang is. De laatste kilometer wordt beheerst door het kasteel, dat is gebouwd bij het smalste punt. Wie verder wil, moet hier een brug oversteken en vervolgens door een poort gaan (zie de afbeelding rechts). Via nog weer een brug gaat men vervolgens het volledig door water omringde kasteel binnen. Vanwege haar strategische ligging aan het meer is Sirmione altijd al belangrijk geweest, maar het kasteel dateert pas van de dertiende eeuw (al is het mogelijk dat er eerder al een versterkte post stond). Zoals de naam al aangeeft, is de geschiedenis van het gebouw nauw verbonden met de familie Della Scala van Verona, ook bekend als de Scaligeri. Waarschijnlijk was het Leonardino della Scala, bijgenaamd Mastino (vermoord in 1277), die met de bouw van het kasteel begon. Sirmione had in die tijd twee haventjes. Mastino liet de oostelijke haven ombouwen tot een burcht met eigen haven, terwijl de westelijke haven in een plein werd veranderd, de huidige Piazza Giosuè Carducci.
De haven van de Rocca Scaligera wordt de Darsena genoemd, het Italiaanse woord voor een dok. Dit dok bood een veilig heenkomen voor de vloot van de Della Scala’s. Van hieruit konden ze het hele Gardameer onder controle houden, ter meerdere eer en glorie van de Ghibellijnen. Dat zij aan de kant van deze pro-keizerlijke partij in Italië stonden, blijkt uit de kantelen van het kasteel: die hebben de vorm van een zwaluwstaart (die van hun pro-pauselijke tegenstanders de Welfen waren gewoon rechthoekig). De heerschappij van de Della Scala’s over Sirmione duurde slechts net iets meer dan een eeuw, want vanaf 1378 kreeg Verona te maken met de beruchte Gian Galeazzo Visconti (1351-1402), Heer van Milaan. Visconti maakte zich in 1387 meester van de stad en kreeg vermoedelijk niet veel later ook de controle over Sirmione. Hij was tevens de aartsvijand van Florence en werd in die stad dan ook als de slechterik (namelijk de prefect van Antiochië) afgebeeld op een van de fresco’s in de beroemde Brancacci-kapel. Gelukkig voor de Florentijnen stierf hij vrij plotseling in september 1402 en werd hij opgevolgd door zijn zoon Gian Maria Visconti, die enkele dagen later zijn veertiende verjaardag vierde.
De zoon kon niet in de schaduw van zijn vader staan en het hertogdom Milaan raakte in hoog tempo in verval. Al in 1405 kregen de Venetianen Sirmione in hun greep. Ze zouden er tot 1797 de baas blijven en de vormgeving van de Rocca Scaligera is dan ook grotendeels hun werk. Dat geldt zeker voor de Darsena. Het dok van de Della Scala’s was waarschijnlijk nog van hout, maar dat van de Venetianen is volledig van steen (zie de afbeelding rechts). Het kasteel bleef tot eind zestiende eeuw van strategisch belang, maar raakte die positie toen kwijt aan het veel modernere fort van Peschiera del Garda, ten zuidoosten van Sirmione. De Venetiaanse Republiek werd in 1797 ontbonden en Sirmione viel vervolgens onder Frans en daarna Oostenrijks bestuur. In de Oostenrijkse tijd diende het kasteel als opslagplaats voor voorraden en wapens. In 1861 werd Sirmione onderdeel van het toen gevormde Koninkrijk Italië. Sinds 1917 is de Rocca Scaligera een nationaal monument.
Een bezoek aan het kasteel is vooral de moeite waard vanwege het uitzicht. Vanaf de muren is dit aardig te noemen, maar vanaf de 47 meter hoge donjon (mastio) is het ronduit fantastisch, zeker op een heldere dag. Wie vanaf deze toren naar het zuiden kijkt, ziet hoe de landtong aan het vasteland vastzit. Op sommige plekken is de landtong minder dan 100 meter breed. In het westen ziet men in de verte de linkeroever van het Gardameer en wie aan de oostkant naar beneden kijkt, heeft een goed uitzicht op de Darsena. Het uitzicht richting het noorden is zonder meer het interessantst. Rechts van de kerk van Santa Maria Maggiore ziet men een stuk muur en een toren staan, een aanwijzing dat de verdedigingswerken rondom het kasteel ooit nog uitgebreider waren. Sterker nog, de huidige klokkentoren van deze kerk was ooit onderdeel van deze verdedigingswerken. Dat verklaart ook waarom de toren vrijstaand is.
Achter de Santa Maria Maggiore begint een heuvel en zien we het groene gedeelte van Sirmione. Hier staat de kerk van San Pietro in Mavino en helemaal aan het einde van de landtong vinden we de restanten van een Romeinse villa, de zogenaamde Grotte di Catullo. Ook al zijn deze bezienswaardigheden niet zichtbaar vanaf de donjon, de hoge toren is wel de ideale plek om de geografie van Sirmione te doorgronden.
Bronnen
- Evert de Rooij, Lago di Garda, p. 75-77;
- Folder over de Rocca Scaligera;
- Italiaanse Wikipedia;
- Lombardia Beni Culturali.
Pingback:Sirmione: Santa Maria Maggiore – – Corvinus –
Pingback:Sirmione: Rocca Scaligera – – Corvinus –
Pingback:Piacenza: Palazzo Gotico en Piazza dei Cavalli – – Corvinus –
Pingback:Prato: Castello dell’Imperatore – – Corvinus –
Pingback:Lombardije: San Martino della Battaglia – – Corvinus –
Pingback:Verona: de graftomben van de Scaligeri – – Corvinus –
Pingback:Verona: Het Castelvecchio – – Corvinus –
Pingback:Veneto: Torri del Benaco – – Corvinus –